TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Doanh nghiệp phần mềm trước sức ép cạnh tranh
Các công ty Việt Nam hiện có rất nhiều kỹ sư phần mềm nhưng lại thiếu chuyên gia am tường từng lĩnh vực khác nhau
Tháng 3 vừa qua, Microsoft đã khởi đầu việc khai thác thị trường phần mềm ứng dụng Việt Nam bằng cách chỉ định 11 đối tác với 19 giải pháp liên quan đến tất cả các ngành nghề và đối tượng doanh nghiệp.
Bước đi của Microsoft khiến các công ty phần mềm trong nước thật sự lo ngại...
Ở thời điểm Microsoft công bố chiến dịch, thị phần của các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam chủ yếu là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa. Miếng bánh lớn với các dự án hàng triệu đô la Mỹ tại các công ty lớn, các tập đoàn đa quốc gia hầu như nằm trong tay các nhà cung cấp nước ngoài như SAP, Oracle, Exact Software, Crown Systems, Trans Infotech, GRG Banking, 3i Infotech... Với những dự án được ký từ tập đoàn mẹ, họ theo chân khách hàng vào Việt Nam và tập trung phát triển đội ngũ triển khai trong nước.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam chỉ thực sự khó khăn khi các nhà cung cấp như Microsoft vào Việt Nam với các nhóm giải pháp bao quát hầu như toàn bộ các ngành sản xuất, dịch vụ, phân phối và bán buôn nhỏ lẻ...
Nhiều áp lực
Sức ép đối với doanh nghiệp phần mềm Việt Nam hiện nay là những phân khúc lớn chưa vươn tới được, trong khi thị phần chính ngày càng bị cạnh tranh quyết liệt. Các công ty nước ngoài đã chú trọng phát triển một hệ thống đối tác tại chỗ có nhiệm vụ chuyên biệt hóa sản phẩm cho thị trường địa phương thông qua triển khai, tư vấn, tùy biến, hỗ trợ và đào tạo. Những phương thức chuyên nghiệp này còn thiếu vắng trong doanh nghiệp phần mềm Việt Nam, vốn đảm nhận trọn gói chu trình triển khai ứng dụng đến khách hàng.
Theo ông Phí Anh Tuấn, Giám đốc AZ Solution, áp lực lớn nhất là các công ty nước ngoài hơn hẳn về kinh nghiệm, năng lực tư vấn, công nghệ lẫn khả năng tài chính. Chỉ riêng thương hiệu của họ đã được khách hàng nghiễm nhiên xếp vào hàng cao cấp để chọn lựa. Hiện các doanh nghiệp phần mềm trong nước chỉ có thể cạnh tranh với mức giá thấp hơn nhưng về lâu dài, thị phần chắc chắn sẽ bị thu hẹp.
Tuy nhiên, áp lực lớn nhất vẫn là năng lực nội tại của chính các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam. Với khoảng 200 dòng sản phẩm phần mềm hiện có, con số trụ được chủ yếu là các giải pháp kế toán, nhân sự cho quản lý trong doanh nghiệp quy mô nhỏ. Các ứng dụng quản lý nhà nước thì chủ yếu phát triển theo dạng may đo, thiếu tính kế thừa và hiệu quả thấp.
Ông Tuấn thừa nhận, dù nhiều doanh nghiệp nỗ lực tìm tòi và định hướng phát triển đóng gói sản phẩm nhưng sản phẩm phần mềm trong nước vẫn chưa thể đạt tầm giải pháp; kiến trúc và kỹ thuật lập trình vẫn còn ở mức thấp. Hiện vẫn chưa có sản phẩm nào có khả năng phân phối đại trà hoặc thâm nhập vào các ngành công nghiệp chuyên sâu. Đó chính là nguyên nhân khiến các dự án lớn, đòi hỏi công nghệ cao rơi vào tay các nhà cung cấp nước ngoài.
Ở một góc độ khác, theo ông Nguyễn Tuấn Hùng, Giám đốc Công ty Hệ thống thông tin FPT chi nhánh Tp.HCM, các doanh nghiệp phần mềm trong nước chịu áp lực lớn về kiến thức chuyên ngành. Các công ty hiện có rất nhiều kỹ sư phần mềm nhưng lại thiếu chuyên gia am tường từng lĩnh vực khác nhau như ngân hàng, bảo hiểm, quản lý bệnh viện... Vì vậy, việc thiết kế phần mềm khó có thể cạnh tranh được với những giải pháp của nước ngoài.
Trong khi đó họ còn phải đối mặt với áp lực từ mảng gia công đang gia tăng nhanh chóng đã hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào đó, làm cho nhân lực giỏi phát triển sản phẩm ngày càng thiếu vắng. Điều này dẫn đến lương lập trình viên thực tế không cao nhưng tổng chi phí cho lập trình viên lại rất cao, việc cạnh tranh khó khăn.
Mặt khác, các công ty lớn lại đang tập trung vào việc bán sản phẩm của nhà cung cấp nước ngoài cho các dự án Chính phủ vốn có doanh số cao, điều này cũng làm co hẹp đội ngũ doanh nghiệp phần mềm trong nước vốn đã rất mỏng.
“Các doanh nghiệp phần mềm trong nước lâu nay loay hoay với khoản doanh thu vài tỉ đồng hàng năm, mức doanh thu chưa đủ tái đầu tư, nâng cấp công nghệ để làm giảm áp lực cạnh tranh lên chính mình”, ông Tuấn nhận xét.
Đi về đâu?
Khoảng năm năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp lớn ban đầu tập trung phát triển phần mềm cho thị trường nội địa đã chuyển hướng gia công hoặc làm đối tác triển khai sản phẩm cho các nhà cung cấp nước ngoài để tăng doanh thu và tiếp cận công nghệ.
Các chuyên gia dự báo lực lượng doanh nghiệp phần mềm Việt Nam sẽ tiếp tục phân hóa trước khi “định hình” các phân khúc phát triển. Việc thiếu vắng những giải pháp có tầm vóc, được đầu tư dài hơi và chuyên sâu cho các ngành nghề khác nhau đang là một thách thức lớn nhưng doanh nghiệp sẽ phải chọn hướng đi này.
“Sau giai đoạn đầu tư dàn trải, để cạnh tranh được, các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam sẽ phải đi sâu vào các lĩnh vực và cần tới đội ngũ chuyên gia tư vấn để có những sản phẩm thực sự đáp ứng được nhu cầu thương mại”, ông Hùng nhận định.
Còn theo ông Lý Hiền Trung, Giám đốc Công ty Phần mềm Phương Bắc (FBS), trước áp lực cạnh tranh như vậy, các doanh nghiệp phần mềm muốn tồn tại thì buộc phải chọn lựa các bước đi phù hợp mà ba xu hướng chính là: tập trung cho thị trường nhỏ để tìm cơ hội vươn lên; vừa cung cấp sản phẩm của mình vừa tìm cách bắt tay với các công ty lớn của nước ngoài để làm dịch vụ triển khai; giải thể hoặc sáp nhập, bán lại công ty.
“Hệ quả là các công ty nhỏ sẽ ít đi để hình thành các đơn vị có quy mô lớn hơn”, ông Trung nói.
Trong khi đó, theo ông Nguyễn Chí Đức, Tổng giám đốc Exact Software (Hà Lan), việc cạnh tranh chỉ mới thực sự bắt đầu khi thị trường ứng dụng trong nước lớn mạnh. Các công ty nước ngoài có lợi thế về quan hệ khách hàng toàn cầu, nhưng các doanh nghiệp trong nước cũng có lợi thế nhất định. Bằng chứng là các nhà cung cấp vào Việt Nam không thể thiếu các đối tác địa phương để phát triển, bản địa hóa sản phẩm.
“Sẽ có phân khúc cho từng lớp doanh nghiệp, vì thế không nên quá bi quan. Môi trường cạnh tranh càng cao, sức ép càng lớn, các doanh nghiệp sẽ càng phải nâng tầm để đáp ứng được các đặc thù công nghệ, theo kịp các tập quán và chuẩn mực quản lý quốc tế. Tuy nhiên, cần có thời gian để khẳng định được những thương hiệu phần mềm Việt Nam sẽ đứng được trên thị trường quốc tế”, ông Đức nói.
Bước đi của Microsoft khiến các công ty phần mềm trong nước thật sự lo ngại...
Ở thời điểm Microsoft công bố chiến dịch, thị phần của các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam chủ yếu là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa. Miếng bánh lớn với các dự án hàng triệu đô la Mỹ tại các công ty lớn, các tập đoàn đa quốc gia hầu như nằm trong tay các nhà cung cấp nước ngoài như SAP, Oracle, Exact Software, Crown Systems, Trans Infotech, GRG Banking, 3i Infotech... Với những dự án được ký từ tập đoàn mẹ, họ theo chân khách hàng vào Việt Nam và tập trung phát triển đội ngũ triển khai trong nước.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam chỉ thực sự khó khăn khi các nhà cung cấp như Microsoft vào Việt Nam với các nhóm giải pháp bao quát hầu như toàn bộ các ngành sản xuất, dịch vụ, phân phối và bán buôn nhỏ lẻ...
Nhiều áp lực
Sức ép đối với doanh nghiệp phần mềm Việt Nam hiện nay là những phân khúc lớn chưa vươn tới được, trong khi thị phần chính ngày càng bị cạnh tranh quyết liệt. Các công ty nước ngoài đã chú trọng phát triển một hệ thống đối tác tại chỗ có nhiệm vụ chuyên biệt hóa sản phẩm cho thị trường địa phương thông qua triển khai, tư vấn, tùy biến, hỗ trợ và đào tạo. Những phương thức chuyên nghiệp này còn thiếu vắng trong doanh nghiệp phần mềm Việt Nam, vốn đảm nhận trọn gói chu trình triển khai ứng dụng đến khách hàng.
Theo ông Phí Anh Tuấn, Giám đốc AZ Solution, áp lực lớn nhất là các công ty nước ngoài hơn hẳn về kinh nghiệm, năng lực tư vấn, công nghệ lẫn khả năng tài chính. Chỉ riêng thương hiệu của họ đã được khách hàng nghiễm nhiên xếp vào hàng cao cấp để chọn lựa. Hiện các doanh nghiệp phần mềm trong nước chỉ có thể cạnh tranh với mức giá thấp hơn nhưng về lâu dài, thị phần chắc chắn sẽ bị thu hẹp.
Tuy nhiên, áp lực lớn nhất vẫn là năng lực nội tại của chính các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam. Với khoảng 200 dòng sản phẩm phần mềm hiện có, con số trụ được chủ yếu là các giải pháp kế toán, nhân sự cho quản lý trong doanh nghiệp quy mô nhỏ. Các ứng dụng quản lý nhà nước thì chủ yếu phát triển theo dạng may đo, thiếu tính kế thừa và hiệu quả thấp.
Ông Tuấn thừa nhận, dù nhiều doanh nghiệp nỗ lực tìm tòi và định hướng phát triển đóng gói sản phẩm nhưng sản phẩm phần mềm trong nước vẫn chưa thể đạt tầm giải pháp; kiến trúc và kỹ thuật lập trình vẫn còn ở mức thấp. Hiện vẫn chưa có sản phẩm nào có khả năng phân phối đại trà hoặc thâm nhập vào các ngành công nghiệp chuyên sâu. Đó chính là nguyên nhân khiến các dự án lớn, đòi hỏi công nghệ cao rơi vào tay các nhà cung cấp nước ngoài.
Ở một góc độ khác, theo ông Nguyễn Tuấn Hùng, Giám đốc Công ty Hệ thống thông tin FPT chi nhánh Tp.HCM, các doanh nghiệp phần mềm trong nước chịu áp lực lớn về kiến thức chuyên ngành. Các công ty hiện có rất nhiều kỹ sư phần mềm nhưng lại thiếu chuyên gia am tường từng lĩnh vực khác nhau như ngân hàng, bảo hiểm, quản lý bệnh viện... Vì vậy, việc thiết kế phần mềm khó có thể cạnh tranh được với những giải pháp của nước ngoài.
Trong khi đó họ còn phải đối mặt với áp lực từ mảng gia công đang gia tăng nhanh chóng đã hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào đó, làm cho nhân lực giỏi phát triển sản phẩm ngày càng thiếu vắng. Điều này dẫn đến lương lập trình viên thực tế không cao nhưng tổng chi phí cho lập trình viên lại rất cao, việc cạnh tranh khó khăn.
Mặt khác, các công ty lớn lại đang tập trung vào việc bán sản phẩm của nhà cung cấp nước ngoài cho các dự án Chính phủ vốn có doanh số cao, điều này cũng làm co hẹp đội ngũ doanh nghiệp phần mềm trong nước vốn đã rất mỏng.
“Các doanh nghiệp phần mềm trong nước lâu nay loay hoay với khoản doanh thu vài tỉ đồng hàng năm, mức doanh thu chưa đủ tái đầu tư, nâng cấp công nghệ để làm giảm áp lực cạnh tranh lên chính mình”, ông Tuấn nhận xét.
Đi về đâu?
Khoảng năm năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp lớn ban đầu tập trung phát triển phần mềm cho thị trường nội địa đã chuyển hướng gia công hoặc làm đối tác triển khai sản phẩm cho các nhà cung cấp nước ngoài để tăng doanh thu và tiếp cận công nghệ.
Các chuyên gia dự báo lực lượng doanh nghiệp phần mềm Việt Nam sẽ tiếp tục phân hóa trước khi “định hình” các phân khúc phát triển. Việc thiếu vắng những giải pháp có tầm vóc, được đầu tư dài hơi và chuyên sâu cho các ngành nghề khác nhau đang là một thách thức lớn nhưng doanh nghiệp sẽ phải chọn hướng đi này.
“Sau giai đoạn đầu tư dàn trải, để cạnh tranh được, các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam sẽ phải đi sâu vào các lĩnh vực và cần tới đội ngũ chuyên gia tư vấn để có những sản phẩm thực sự đáp ứng được nhu cầu thương mại”, ông Hùng nhận định.
Còn theo ông Lý Hiền Trung, Giám đốc Công ty Phần mềm Phương Bắc (FBS), trước áp lực cạnh tranh như vậy, các doanh nghiệp phần mềm muốn tồn tại thì buộc phải chọn lựa các bước đi phù hợp mà ba xu hướng chính là: tập trung cho thị trường nhỏ để tìm cơ hội vươn lên; vừa cung cấp sản phẩm của mình vừa tìm cách bắt tay với các công ty lớn của nước ngoài để làm dịch vụ triển khai; giải thể hoặc sáp nhập, bán lại công ty.
“Hệ quả là các công ty nhỏ sẽ ít đi để hình thành các đơn vị có quy mô lớn hơn”, ông Trung nói.
Trong khi đó, theo ông Nguyễn Chí Đức, Tổng giám đốc Exact Software (Hà Lan), việc cạnh tranh chỉ mới thực sự bắt đầu khi thị trường ứng dụng trong nước lớn mạnh. Các công ty nước ngoài có lợi thế về quan hệ khách hàng toàn cầu, nhưng các doanh nghiệp trong nước cũng có lợi thế nhất định. Bằng chứng là các nhà cung cấp vào Việt Nam không thể thiếu các đối tác địa phương để phát triển, bản địa hóa sản phẩm.
“Sẽ có phân khúc cho từng lớp doanh nghiệp, vì thế không nên quá bi quan. Môi trường cạnh tranh càng cao, sức ép càng lớn, các doanh nghiệp sẽ càng phải nâng tầm để đáp ứng được các đặc thù công nghệ, theo kịp các tập quán và chuẩn mực quản lý quốc tế. Tuy nhiên, cần có thời gian để khẳng định được những thương hiệu phần mềm Việt Nam sẽ đứng được trên thị trường quốc tế”, ông Đức nói.
