Tỷ giá biến động chắc chắn ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Với những quốc gia đang giảm giá mạnh đồng nội tệ trước sức ép của đồng USD, giá hàng hóa của các nước này sẽ rẻ hơn rất nhiều so với hàng hóa nhập khẩu. Những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam từ dệt may, thủy sản, nông nghiệp... đều là hàng thiết yếu nhưng lại dễ bị thay thế nếu giá bán cao hơn.

CÓ BẤT LỢI NHƯNG CHƯA ĐÁNG NGẠI

Thực tế cho thấy, tỷ giá ngoại tệ có nhiều biến động khiến doanh nghiệp lo lắng. Dù đồng USD tăng giá khiến doanh thu xuất khẩu khi được quy đổi sang đồng Việt Nam sẽ tăng, giúp cho các doanh nghiệp xuất khẩu được hưởng lợi. Tuy nhiên, doanh nghiệp khi sản xuất phải nhập khẩu nhiều nguyên phụ liệu, giá USD tăng khiến doanh thu bị bội chi về phí nhập khẩu, phí vận tải (logistics) và phải gánh khoản chênh lệch tỷ giá rất lớn nếu vay nợ bằng USD.

Hơn nữa, tiền tệ biến động khiến tình hình lạm phát ở các thị trường chủ lực của Việt Nam là Mỹ, châu Âu… tăng cao, khiến sức mua của người dân giảm sút, tác động không nhỏ tới tình hình đơn hàng của doanh nghiệp.

Theo ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam, các thị trường xuất khẩu cà phê cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam như Indonesia, Brazil đều giảm giá mạnh đồng nội tệ tới 30% nhằm hỗ trợ xuất khẩu khi đồng USD tăng. Điều này khiến sản phẩm của Việt Nam trở nên khó cạnh tranh hơn.

Ông Võ Văn Phục, Tổng Giám đốc Công ty Thủy sản sạch Việt Nam, cũng cho biết: “Sức mua của người tiêu dùng đã giảm đáng kể, cộng với biến động tỷ giá làm cho hoạt động xuất khẩu gặp rất nhiều khó khăn. Những tháng cuối năm, nhiều nhà máy sẽ đối mặt cùng lúc 2 sức ép. Đó là giảm giá xuất khẩu, nhưng phải tăng giá thu mua nguyên liệu do nguồn cung thiếu”.

Tại Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2022 mới đây, ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty Dệt may Việt Nam (Vinatex), cho biết do kinh tế vĩ mô Việt Nam rất ổn định, đồng VNĐ có giá trị cao nên so với các đối thủ bị mất giá trị đồng tiền như Ấn Độ hay Trung Quốc, hàng dệt may xuất khẩu của Việt Nam bị mất lợi thế cạnh tranh, trong khi nhu cầu lại thấp. Chính vì vậy, 4 tháng cuối năm 2022 và cả năm 2023 dự báo thị trường sẽ khá trầm lắng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lại cho rằng, việc đồng USD đang tăng giá trong thời gian qua đã giúp cho nhiều doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng như da giày, dệt may, linh kiện điện tử, thủy sản... có thêm lợi thế trên thị trường vì phần lớn các đơn hàng, giao dịch đã được ký kết từ trước.

Theo ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc Công ty Cơ khí chính xác SKD Việt Nam, việc nâng giá bán USD sẽ có lợi nhiều hơn cho đơn vị xuất khẩu. Đối với SKD Việt Nam, doanh nghiệp cũng đang thực hiện mua nguyên nhiên liệu bằng đồng VND và sản xuất, bán ra bằng đồng USD nên điều này sẽ có lợi.

Đề cập đến vấn đề này, ông Đào Phan Long, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam cho rằng việc tăng giá USD có thể sẽ ảnh hưởng đến doanh nghiệp nhưng không lớn. Giải thích thêm về nhận định này, ông Long phân tích, hiện nay VNĐ đang được các cơ quan chức năng giữ ở mức ổn định so với nhiều đồng tiền khác, kinh tế vĩ mô ổn định tạo điều kiện doanh nghiệp phát triển. Quyết định tăng mạnh giá bán ngoại tệ nói trên của Ngân hàng Nhà nước không bất ngờ, bởi thời gian gần đây một số tổ chức đầu tư hoặc nghiên cứu đầu tư đã dự báo trước việc điều chỉnh này.

PHẢI CHỦ ĐỘNG ĐIỀU CHỈNH VÀ THÍCH ỨNG

Bình luận về tình hình vĩ mô trong nước và quốc tế thời điểm này, tại Hội thảo “Diễn biến kinh tế 2022-2023: Những khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt Nam” diễn ra ngày 15/9 vừa qua tại TP.HCM, TS. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng tình hình kinh tế toàn cầu biến động mở ra khả năng đẩy mạnh xuất khẩu cho Việt Nam và đây cũng chính là cơ hội dành cho doanh nghiệp Việt có thể bước chân ra thị trường thế giới, khẳng định vị thế.

“Tình hình kinh tế của Việt Nam trong 4 tháng cuối năm sẽ tiếp tục biến động và chưa ổn định, vì vậy các doanh nghiệp cần phải theo sát tình hình, liên hệ chặt chẽ với lại các cơ quan nghiên cứu dự báo trước biến động để tìm ra cơ hội cho doanh nghiệp mình”, TS. Lê Đăng Doanh nhận định.

Trong khi đó, trao đổi với báo giới về việc đồng USD hiện nay là đang có lợi cho xuất khẩu sang Hoa Kỳ và những thị trường sử dụng đồng USD như Trung Quốc, ASEAN, ông Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại, Bộ Công Thương, lưu ý rằng nền kinh tế của Việt Nam vẫn chủ yếu là gia công lắp ráp, hàng công nghiệp chế biến chế tạo chiếm gần 90% xuất khẩu (năm 2021 là 86%). “Chúng ta gia công lắp ráp nên phải nhập phần lớn linh kiện. Do đó, việc nhập khẩu bị ảnh hưởng bởi giá nhập khẩu tăng lên.

Với thị trường EU, đồng Euro mất giá, nếu xét theo cả khối thì đây là thị trường lớn thứ hai, thứ ba của chúng ta. Với tỷ giá như hiện nay thì việc xuất khẩu của chúng ta bị ảnh hưởng. Để đánh giá tổng hợp thì phải tính toán cụ thể với từng thị trường, từng mặt hàng xuất khẩu. Nhưng đánh giá chung là chúng ta không quá thiệt hại và cũng không nên quá lo lắng về vấn đề tỷ giá hiện nay. Tất nhiên, sẽ có ảnh hưởng, đó là làm xáo trộn kế hoạch kinh doanh của các doanh nghiệp. Điều này buộc các doanh nghiệp phải chủ động điều chỉnh và thích ứng”, ông Phương nói.

Trước thực trạng này, ThS. Phan Minh Hòa, Giảng viên Kinh tế Đại học RMIT cũng nêu khuyến nghị rằng các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần liên tục theo dõi những biến động tỷ giá và cập nhật tình hình lạm phát, lãi suất, tác động của dịch bệnh Covid-19 hay căng thẳng Nga - Ukraine. Từ đó, doanh nghiệp có thể chủ động lựa chọn thị trường xuất, nhập khẩu và đa dạng hóa sự lựa chọn đồng tiền thanh toán có lợi. 

Để phòng ngừa rủi ro tỷ giá, doanh nghiệp cũng có thể lựa chọn những ngân hàng có khả năng tài trợ thương mại tốt, sử dụng những công cụ tài chính phái sinh như mua bán ngoại tệ có kỳ hạn, các hợp đồng hoán đổi (swap), đảm bảo cho các hoạt động xuất nhập khẩu được kế hoạch hóa một cách khoa học.

Thực tế ở các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Đồng Nai, ông Nguyễn Tiến Chương, Chủ tịch Hội Xuất nhập khẩu Đồng Nai, cho biết các doanh nghiệp đang chú trọng gia tăng sức cạnh tranh bằng việc tạo sự khác biệt cho sản phẩm. Đặc biệt, với các công ty nhập khẩu, họ chọn việc tối đa hóa nguồn lực nội địa, tìm kiếm các đối tác thay thế từ trong nước, giảm dần sự phụ thuộc vào một thị trường nhập khẩu sẽ giúp giảm bớt chi phí, hạn chế rủi ro khi thị trường thế giới biến động.

Còn với ngành hàng thủy sản, đại diện của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cho biết, các doanh nghiệp đang chú ý đến tỷ giá hối đoái giữa VNĐ và các đồng tiền thanh toán ngoại thương để lựa chọn thị trường xuất nhập khẩu và lựa chọn đồng tiền thanh toán có lợi cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp có thể tham khảo công cụ phái sinh (Derivative instrument) một cách phù hợp, đúng quy định để giảm bớt rủi ro khi giao dịch xuất khẩu trong bối cảnh biến động tỷ giá như hiện nay.