“Hiện tỷ lệ công trình vi phạm giảm đều qua các năm với khoảng 10-20%, nhưng đâu đó vẫn xảy ra tình trạng sai phép, không phép tùy quy mô. Nguyên tắc giải quyết là tất cả các công trình sai phép, không phép đều phải đình chỉ”.

Đó là khẳng định của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng trước chất vấn của báo giới về tình trạng các công trình, dự án xây dựng không phép, sai phép đang có dấu hiệu ngày càng tăng trên cả nước.

Trao đổi với phóng viên tại cuộc họp báo quý 2/2017 của Bộ Xây dựng chiều 2/8, Thứ trưởng Lê Quang Hùng cho hay, cả nước hiện có khoảng 60.000 giấy phép khác nhau gồm cả dự án lớn và nhỏ. Tình trạng vi phạm có thể là không phép hoặc sai phép, thì phải xem xét trong cả quá trình.

Trên thực tế, hệ thống văn bản pháp luật quản lý trật tự xây dựng, hướng dẫn cấp phép xây dựng ngày càng được hoàn thiện. Việc xử lý vi phạm đã có chế tài, trong đó có Nghị định 180/2013 về xử lý vi phạm trật tự xây dựng đô thị và Nghị định 121 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng.

Ông Hùng cho hay, qua công tác thanh kiểm tra, với những công trình không phép thì phải thực hiện thủ tục xin phép, nếu không thì cưỡng chế phá dỡ. Công trình sai phép thì đối chiếu với giấy phép, nếu không thể thay đổi giấy phép thì cũng buộc phải phá dỡ.

Còn vấn đề hồi tố, với công trình đã xây dựng 5-10 năm trước đây, bản chất cũng là tài sản. Khi giải quyết vấn đề tồn tại, nếu sai phạm này vẫn phù hợp với quy hoạch thì xử lý và yêu cầu nộp phạt phần chênh lệch. Do đó, không phải công trình nào sai phạm về giấy phép cũng đều phải cưỡng chế, phá dỡ.

Trong khi đó, Cục trưởng Cục Quản lý hoạt động xây dựng Bùi Trung Dung cho rằng, Luật Xây dựng 2014 có tư tưởng mới, đó là “không hành chính hoá trong hoạt động quản lý nhà nước”, theo tinh thần Chính phủ phục vụ. Do vậy, quản lý giấy phép xây dựng trên cơ sở quy hoạch để tránh tuỳ tiện trong việc cấp phép.

Theo ông Dung, việc quản lý trật tự xây dựng trong giai đoạn trước khi mà công tác phủ kín quy hoạch thấp khiến cơ quan quản lý cấp phép có biểu hiện “xin - cho” tuỳ tiện. Bởi vậy, có những vi phạm khó cưỡng chế phá dỡ vì vẫn thiếu căn cứ pháp lý; có sai phạm chỉ là hành chính hoá.

“Nếu vi phạm đó không ảnh hưởng đến quy hoạch kiến trúc hoặc xảy ra từ trước đó thì không phá dỡ; chỉ phá dỡ khi ảnh hưởng đến quy hoạch kiến trúc”, ông Dung nói.

Bên cạnh đó, từ khi có Nghị định 64 về cấp giấy phép xây dựng, quản lý cấp phép xây dựng tương đối thông thoáng, tỷ lệ vi phạm xây dựng giấy phép giảm hẳn. Gần đây, mặc dù Luật Xây dựng đã quy định cụ thể nhưng thủ tục đất đai vẫn chưa quy định rõ ràng.

Theo ông Dung, để cấp phép xây dựng thì phải có giấy tờ rõ ràng về nguồn gốc đất đai. Vậy nên, bộ thủ tục đất đai về cấp phép xây dựng cần được hoàn thành sớm với kỳ vọng tháo gỡ khoảng 70% khó khăn về cấp phép xây dựng.

Còn theo Chánh thanh tra Bộ Xây dựng Nguyễn Ngọc Tuấn, để được tồn tại, công trình sai phép phải đảm bảo 4 điều kiện: Không vi phạm chỉ giới, đất hợp pháp, không tranh chấp, người dân ở ổn định.

“Nhà được xây 4 tầng nhưng lại đang làm lên 5 tầng mà phá đi cũng lãng phí nên cho tồn tại nếu quy hoạch cho phép được xây 5 tầng. Thực tế, chế tài cũng rất nghiêm khắc khi cho tồn tại, nhà nước sẽ thu 50% giá trị xây dựng sai phép”, ông Tuấn nói.