Khúc mắc thuế thu nhập cá nhân với chứng khoán

Thị trường chứng khoán “xôn xao” với việc thuế thu nhập cá nhân sắp sửa được thực thi, trong khi, một số khúc mắc của nhà đầu tư vẫn chưa tìm được lời giải thích từ thông tư hướng dẫn thi hành luật thuế và nghị định vừa được Bộ Tài chính ban hành cuối tháng 9.

Theo Thông tư số 84/2008/TT-BTC, lợi tức, cổ tức nhận được từ việc góp vốn cổ phần của nhà đầu tư, thu nhập nhận được từ các khoản lãi trái phiếu, tín phiếu và các giấy tờ có giá khác do các tổ chức trong nước phát hành (kể cả các tổ chức nước ngoài được phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam), trừ thu nhập từ lãi trái phiếu do Chính phủ Việt Nam phát hành đều là đối tượng chịu thuế.

Cổ tức chia bằng cổ phiếu: Tính làm sao?

Theo thông tư, thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán bao gồm thu nhập từ việc chuyển nhượng cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ và các loại chứng khoán khác (theo quy định của Luật Chứng khoán) đều thuộc diện chịu thuế. Mức thuế suất đối với thu nhập từ đầu tư vốn là 5%.

Việc áp thuế trên cổ tức đã từng gây phản ứng trong giới đầu tư. Mức cổ tức nhà đầu tư thu được đã qua một vòng thuế là thuế thu nhập doanh nghiệp. Do đó, việc tiếp tục đánh thuế trên cổ tức được nhiều ý kiến nhìn nhận là đánh thuế hai lần.

Thêm vào đó, trong thời gian vừa qua, nhiều doanh nghiệp đã thực hiện chia cổ tức bằng cổ phiếu. Sau khi nhận cổ tức theo hình thức này, giá trị cổ phiếu đều sụt giảm đáng kể.

Thực chất, việc nhận cổ tức theo hình thức này không mang lại thu nhập cho nhà đầu tư, trong khi, một tiêu chí của thuế thu nhập doanh nghiệp là áp dụng khi phát sinh thu nhập. Do đó, việc áp thuế đối với cổ tức theo hình thức này đã nhận được rất nhiều ý kiến phản đối.

Chuyển nhượng từ thị trường OTC

Các loại cổ phiếu trên thị trường chưa niêm yết được chia thành hai loại để xác định giá mua và giá bán và tính thu nhập chịu thuế. Đối với chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết nhưng đã thực hiện đăng ký giao dịch tại Trung tâm hoặc Sở giao dịch chứng khoán, giá bán chứng khoán là giá chuyển nhượng thực tế hoặc giá mua thực tế tại sàn niêm yết.  

Đối với chứng khoán OTC không thuộc trường hợp trên, giá bán/mua chứng khoán là giá chuyển nhượng ghi trên hợp đồng chuyển nhượng hoặc giá theo sổ sách kế toán của đơn vị có chứng khoán được chuyển nhượng tại thời điểm bán/mua.

Trường hợp giá mua trên hợp đồng ghi cao hơn giá theo sổ sách kế toán của đơn vị có chứng khoán tại thời điểm mua, giá mua được căn cứ giá theo sổ sách kế toán của đơn vị có chứng khoán tại thời điểm mua.  

Rất nhiều nhà đầu tư đã giao dịch chứng khoán OTC ở thời điểm không có chứng từ chứng minh giá mua và giá bán, hoặc giá mua/bán của nhà đầu tư khác với giá trị sổ sách của đơn vị có chứng khoán được chuyển nhượng.

Do đó, nhiều nhà đầu tư sẽ bị thiệt khi chuyển nhượng cổ phiếu OTC.

Theo giải thích của một quan chức ngành thuế, trong trường hợp này, nếu có chứng từ chứng minh, nhà đầu tư được chấp nhận tính ở mức 20% thu nhập từ chuyển nhượng, nếu không có căn cứ chứng minh, nhà đầu tư phải chịu mức thuế suất 0,1%.

Nhiều nhà đầu tư lướt sóng có xu hướng chọn cách nộp thuế 0,1% khi xác định rằng đây là một mức phí không đáng kể cho hoạt động đầu tư của mình. Tuy nhiên, với cách thuế 20% trên thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán, nhà đầu tư chỉ phải đóng thuế khi có lãi.

Nếu nộp theo cách hai, nhà đầu tư vẫn phải tạm nộp 0,1% trên tổng giá trị mỗi lần giao dịch. Đến hết năm, cơ quan thuế sẽ thực hiện việc quyết toán thuế, nếu số thuế phải nộp tính theo cách 20% lớn hơn số thuế đã tạm khấu trừ 0,1% trong năm, hoặc có yêu cầu hoàn thuế hoặc chuyển số thuế nộp thừa vào năm sau.

Nếu thị trường chứng khoán có những bước chuyển biến tốt, đầu tư chứng khoán mang lại lợi nhuận thì con số 0,1% trên giá trị giao dịch hay 20% trên thu nhập từ chuyển nhượng sẽ không đáng kể.

Tuy nhiên, khi nhà đầu tư mang tâm lý lo lắng và không mấy lạc quan với hoạt động đầu tư chứng khoán, thì việc áp dụng thuế thu nhập chứng khoán được dự báo gây tâm lý không tốt cho thị trường.

“Đánh thuế chứng khoán là đúng, vấn đề là cơ quan chức năng cần cân nhắc đến thời điểm áp dụng để tránh ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý nhà đầu tư để hạn chế tình trạng nhiều nhà đầu tư sẽ rút khỏi thị trường. Lúc đó, mục đích của luật thuế có đạt được hay không?”, nhà đầu tư Trung Sơn phát biểu trong buổi hội thảo về thuế thu nhập cá nhân đối với chứng khoán do Công ty Chứng khoán Kim Eng tổ chức gần đây.