Dưới sức ép từ các biện pháp trừng phạt cứng rắn của phương Tây liên quan đến xung đột vũ trang Nga-Ukraine, nước Nga đang đối mặt nguy cơ lâm vào một cuộc khủng hoảng tài chính. Đồng Rúp rớt giá xuống mức thấp kỷ lục, thị trường chứng khoán Nga phải tạm thời đóng cửa sau những phiên tuột dốc không phanh, và giới đầu tư trên toàn cầu tháo chạy tại các tài sản Nga, và người dân nước này ồ ạt rút tiền khỏi ngân hàng.

Mỹ và các đồng minh thậm chí đã áp trừng phạt lên Ngân hàng Trung ương Nga (CBR), khiến Nga bị đóng băng phần lớn dự trữ ngoại hối 630 tỷ USD – một nguồn quỹ quan trọng cho tình huống khẩn cấp như thế này.

Theo trang CNN Business, đang có một câu hỏi lớn đặt ra : Liệu Tổng thống Vladimir Putin sẽ đáp trả phương Tây như thế nào trong cuộc chiến tranh kinh tế? Có một mối lo lớn là Nga có thể “ăn miếng trả miếng” bằng các sử dụng hai nguồn năng lượng quan trọng là khí đốt và dầu thô làm “vũ khí” nhằm vào phương Tây.

“Nguồn cung năng lượng từ Nga đang bị đặt vào tình thế rủi ro, vừa có thể bị Nga cắt đứt, vừa có thể bị gián đoạn do các biện pháp trừng phạt”, nhà phân tích cấp cao Louise Dickson viết trong một báo cáo hôm 28/2.

GIÁ DẦU CÓ THỂ TĂNG THÊM 40% TỪ MỨC HIỆN NAY

Khủng hoảng Nga-Ukraine xảy ra đúng lúc nguồn cung dầu thô của thế giới không đủ để đáp ứng nhu cầu. Nếu Nga – nước sản xuất dầu lớn thứ hai thế giới – cố tình hạn chế cung cấp dầu ra thị trường toàn cầu, giá dầu có thể tăng phi mã, khiến người tiêu dùng tại khắp mọi quốc gia phải hứng chịu hậu quả.

Ngân hàng JPMorgan Chase đã cảnh báo rằng giá dầu có thể lên 150 USD/thùng trong trường hợp xuất khẩu dầu của Nga bị cắt giảm một nửa, có nghĩa là tăng khoảng 40% so với hiện nay.

Phiên ngày 1/3, giá dầu thô Brent giao sau tại thị trường London tăng 7,15%, chốt phiên ở 104,97 USD/thùng, mức cao nhất kể từ tháng 7/2014. Trong phiên, có lúc giá dầu Brent đạt 104,97 USD/thùng.

Giá dầu WTI tăng 8,03%, đóng cửa ở 103,41 USD/thùng. Trong phiên, có lúc giá dầu WTI tăng 11,5%, đạt 106,78 USD/thùng.

Người tiêu dùng ở Mỹ và các nước khác đang theo dõi diễn biến giá dầu với một tâm trạng lo lắng. Mỹ tiêu thụ rất ít dầu Nga – nước này chỉ nhập khẩu khoảng 90.000 thùng dầu từ Nga trong tháng 12/2021 – nhưng đây là một thị trường toàn cầu có mối liên hệ qua lại chặt chẽ. Cú sốc nguồn cung ở một nơi trên thế giới có thể ảnh hưởng đến giá cả ở mọi nơi khác.

“Không thể biết liệu Nga có thực sự làm chậm lại dòng chảy hàng hoá cơ bản để trả đũa. Nếu thực sự có gián đoạn nguồn cung, thì giá cả sẽ tăng mạnh”, chiến lược gia Ryan Fitzmaurice thuộc Rabobank phát biểu.

Ở thời điểm hiện tại, chưa có bằng chứng nào cho thấy Nga giảm cung cấp năng lượng cho thế giới. Và các biện pháp trừng phạt của phương Tây vẫn “né” ngành năng lượng của Nga, với hy vọng ảnh hưởng đến nguồn cung dầu thô và khí đốt ở nước này sẽ được hạn chế nhất có thể. Nhưng có thể sẽ đến lúc ông Putin nhận thấy rằng năng lượng là vũ khí tốt nhất còn sót lại của Nga.

Cách đây chưa lâu, đa phần các nhà phân tích đều tin rằng khả năng Nga “vũ khí hoá” dầu lửa là rất thấp. Hành động như vậy sẽ khiến thế giới nổi giận với Nga. Tệ hơn, cắt giảm xuất khẩu dầu thô và khí đốt sẽ gây huy hiểm cho nền kinh tế dựa nhiều vào năng lượng hoá thách của Nga. Theo CNN Business, trong thời gian từ 2011-2020, dầu khí đóng góp bình quân 43% thu ngân sách hàng năm của Chính phủ Nga.

Tuy nhiên, khủng hoảng địa chính trị Nga-Ukraine đã leo thang với tốc độ khó lường, dẫn tới vết rạn sâu nhất trong quan hệ giữa Nga với phương Tây kể từ chiến tranh lạnh. Các biện pháp trừng phạt mà phương Tây đã áp lên Nga tính đến thời điểm này là chưa từng có tiền lệ đối với một nền kinh tế lớn của thế giới. Đó là lý do giới phân tích tính đến khả năng Nga cũng sẽ dùng đến biện pháp thuộc hàng mạnh nhất – dùng năng lượng làm “vũ khí” – để đáp trả.

NHỮNG LỜI CẢNH BÁO CỦA MỸ

Bà Natasha Kaneva - trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường hàng hoá cơ bản toàn cầu thuộc JPMorgan Chase – từng cho rằng vì Nga có lịch sử dài là một nguồn cung cấp năng lượng đáng tin cậy nên ít có khả năng nước này “vũ khí hoá” dầu thô và khí đốt. Tuy nhiên, giờ đây, bà Kaneva không còn tin chắc như vậy nữa.

“Tôi đã trở nên rất lo lắng sau khi nghe ông Putin phát biểu. Đối với tôi, đó là một khoảnh khắc mang tính bước ngoặt. Tôi cảm thấy mọi thứ thay đổi”, bà Kaneva nói với CNN Business, khi nhắc đến bài phát biểu hôm 21/2 của Tổng thống Putin sau khi ông công nhận độc lập và đưa quân vào hai vùng ly khai ở miền Đông Ukraine.

Vị chuyên gia này tin rằng các nhà đầu tư đang đánh giá thấp khả năng ông Putin dùng năng lượng để đáp trả phương Tây. “Thị trường hiện không có một yếu tố nào có thể hấp thụ một cú sốc nguồn cung. Phản ứng của giá dầu sẽ không thể lường trước”, bà Kaneva nói.

Nga “có thể tìm cách gây ra sức ép lớn lên các nước phương Tây. Thị trường hàng hoá cơ bản có thể cảm nhận rõ ảnh hưởng từ các biện pháp đáp trả của Nga”, chiến lược gia Helima Croft của RBC Capital Markets phát biểu.

Ông Mike Sommers, CEO phụ trách mảng giao dịch dầu khí của Viện Dầu lửa Hoa kỳ (API), không loại trừ khả năng Nga ghìm nguồn cung dầu. “Tôi thực sự cho rằng đây là một vấn đề cần quan tâm, nhất là khi xét tới phương Tây đã dùng những biện pháp cứng rắn để đáp trả việc Nga tấn công Ukraine. Chúng tôi đang chờ xem liệu ông Putin có cắt cung cấp dầu hay không”, ông Sommers nói.

Các chuyên gia cho rằng Nga chưa cần cắt hoàn toàn cung cấp dầu, mà chỉ cần giảm nguồn cung, thì thế giới đã điêu đứng. Thị trường dầu toàn cầu đang thắt chặt đến nỗi chỉ cần nguồn cung từ Nga giảm nhẹ cũng có thể gây ra ảnh hưởng lớn đến giá dầu.

“Nếu Nga giảm 10-20% nguồn cung dầu, giá sẽ phản ứng ngay lập tức sự sụt giảm đó”, chuyên gia Fitzmaurice của Rabobank phát biểu. Từ trước khi Nga tấn công Ukraine, Nhà Trắng đã cảnh báo Nga không nên có hành động giảm xuất khẩu năng lượng.

“Nếu ông Putin quyết định ‘vũ khí hoá’ nguồn cung năng lượng của Nga, thì đó sẽ là một sai lầm lớn”, phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Daleep Singh phát biểu trên CNBC. Ông Singh nhấn mạnh rằng Nga “phụ thuộc rất nhiều” vào phương Tây với tư cách khách hàng tiêu thụ năng lượng Nga.

“Đây là một điểm yếu lâu dài của Nga. Nếu họ dùng nguồn cung năng lượng làm ‘vũ khí’, việc đó sẽ đẩy mạnh việc phương Tây dịch chuyển khỏi nguồn năng lượng Nga”, ông Singh phát biểu.