Mô hình xuất khẩu của Đức gặp khó

Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, từ lâu đã dựa vào mô hình kinh tế dựa trên xuất khẩu để thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, khi xuất khẩu sang hai thị trường lớn là Mỹ và Trung Quốc đồng thời giảm, mô hình này đang phải đối mặt với áp lực chưa từng có.

Trong năm 2025, xuất khẩu của Đức sang Mỹ đã giảm mạnh, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc cũng suy yếu. Do đó, Đức đã rơi vào vào tình trạng thâm hụt thương mại kỷ lục với Trung Quốc, với mức thâm hụt gần 90 tỷ euro, và vị thế thương mại toàn cầu của nước này ngày càng trở nên mong manh.

Theo trang Euronews, một nghiên cứu của Viện Kinh tế Đức (IW) đã chỉ ra rằng mối quan hệ thương mại xuyên Đại Tây Dương đang chịu áp lực lớn do chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Điều này đã được phản ánh rõ ràng trong kết quả xuất khẩu của các ngành công nghiệp Đức trong 3 quý đầu năm 2025.

Theo nghiên cứu trên, xuất khẩu của Đức sang Mỹ đã giảm 7,8% trong 3 quý đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước, một cú đảo ngược mạnh mẽ so với mức tăng trưởng trung bình hàng năm gần 5% ghi nhận trong thời gian từ năm 2016 đến năm 2024.

Sự suy giảm nói trên tập trung chủ yếu vào các ngành công nghiệp chủ chốt của Đức như ô tô, máy móc và sản phẩm hóa chất - những lĩnh vực chiếm hơn 2/5 tổng kim ngạch xuất khẩu của Đức sang Mỹ. Ba ngành này đã kéo xuất khẩu của Đức sang Mỹ giảm hơn 5,2 điểm phần trăm so với năm trước, chiếm hơn 2/3 tổng mức giảm.

Tình trạng trượt dốc của xuất khẩu từ Đức sang Mỹ chủ yếu do cuộc tấn công thuế quan mới của Tổng thống Trump sau khi ông trở lại Nhà Trắng vào tháng 1 năm nay. Xuất khẩu ô tô của Đức sang Mỹ giảm 14%, trong khi xuất khẩu máy móc giảm 9,5% do thuế quan lên tới 50% được áp dụng đối với thép, nhôm và các sản phẩm liên quan.

Báo cáo của IW cảnh báo rằng do thuế quan của Mỹ khó có khả năng giảm trở lại mức trước đây trong thời gian ngắn, kết quả xuất khẩu trong quý 3/2025 có thể phản ánh một "bình thường mới" cho thương mại của Đức với Mỹ.

Trong khi tổng kim ngạch xuất khẩu của Đức tăng nhẹ trong 3 quý đầu năm, nghiên cứu chỉ ra rằng điều này che giấu một sự suy giảm đáng lo ngại về khả năng cạnh tranh. Trong các ngành quan trọng, khối lượng xuất khẩu đã bị đẩy lùi về mức của vài năm trước. Trong các ngành công nghiệp quan trọng, xuất khẩu của Đức sang Mỹ đã bị đẩy lùi về mức năm 2022 hoặc thậm chí đầu năm 2019.

Báo cáo do tiến sĩ Samina Sultan, nhà kinh tế cao cấp tại IW, thực hiện đã đi đến kết luận rằng Đức không thể tiếp tục dựa vào sự phục hồi ở các thị trường xuất khẩu truyền thống. Thay vào đó, báo cáo kêu gọi Berlin triển khai các biện pháp khẩn cấp để đa dạng hóa và hội nhập sâu hơn trong châu Âu. Nghiên cứu lập luận rằng Đức phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào việc mở rộng các thị trường xuất khẩu thay thế trong khi dỡ bỏ các rào cản còn lại tại các thị trường đơn lẻ trong EU và đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do với các nước thứ ba.

Đồng thời với sự sụt giảm của xuất khẩu sang thị trường Mỹ, Đức đang phải đối mặt với một cú sốc mang tính cấu trúc thứ hai từ Trung Quốc. Trong khi suy giảm ở thị trường Mỹ liên quan trực tiếp đến chính sách thương mại, sự giảm tốc trong xuất khẩu sang Trung Quốc phản ánh những thay đổi sâu sắc hơn trong nền kinh tế toàn cầu và năng lực công nghiệp của chính Trung Quốc.

Trong khi nhập khẩu của Đức từ Trung Quốc tiếp tục tăng, xuất khẩu theo hướng ngược lại đang thu hẹp, đẩy thâm hụt thương mại lên mức cao lịch sử. Trung Quốc được dự báo sẽ không còn nằm trong top 5 thị trường xuất khẩu hàng đầu của Đức lần đầu tiên kể từ năm 2010. Xuất khẩu của Đức sang Trung Quốc được dự báo giảm khoảng 10% trong năm nay xuống còn khoảng 81 tỷ euro - theo cơ quan thương mại và đầu tư của Đức là Germany Trade & Invest (GTAI).

Một cú giảm như vậy sẽ khiến Trung Quốc chỉ còn đứng thứ 7 trong số các điểm đến quan trọng nhất cho hàng hóa Đức - một sự đảo ngược đáng chú ý đối với một thị trường đã thống trị bức tranh xuất khẩu của Đức trong hơn 1 thập kỷ qua.

Nếu như sụt giảm xuất khẩu của Đức sang Mỹ chủ yếu liên quan đến chính sách thuế quan của ông Trump, sự suy yếu của thương mại giữa Đức với Trung Quốc phản ánh những thay đổi sâu sắc hơn, mang tính cấu trúc. Các nhà sản xuất Trung Quốc - đặc biệt là trong các ngành công nghiệp ô tô và kỹ thuật cơ khí - đã nhanh chóng thu hẹp khoảng cách công nghệ với các đối thủ Đức và, và thậm chí ở một số phân khúc, đang cạnh tranh ở cùng cấp độ.

Khi Bắc Kinh thúc đẩy chiến lược tự cung tự cấp và sản xuất trong nước, các nhà xuất khẩu Đức đang gặp khó khăn hơn trong việc bảo vệ thị phần của mình tại một thị trường từng là nguồn tăng trưởng quan trọng nhất của họ.