Năm 2006, thị trường thế giới bị cuốn vào cơn lốc giá cả toàn diện, tập trung vào 4 nhóm chính: sắt thép, xăng dầu, vàng và tỷ giá ngoại tệ.

Giá nhiều mặt hàng tăng vượt ngưỡng rồi lại giảm đột ngột, song không trở về mặt bằng cũ, mà đứng ở mặt bằng mới cao hơn và sẵn sàng "sốt" trở lại.

Đến nay có thể đưa ra một nhận định rằng một loạt các mặt hàng thiết yếu đã xác lập mặt bằng giá mới với trục chính là giá dầu mỏ và giá vàng.

Hiện nay, mặt bằng giá mới của phôi thép hiện ở mức 450 USD/tấn, cao hơn 15 USD/tấn so với cuối năm 2006, kéo giá thành phẩm 8,5 triệu đồng/tấn và thép cuộn 8 triệu đồng/tấn chưa có VAT; giá dầu mỏ có lúc lên gần 70 USD/thùng, đã xác lập mặt bằng giá mới trong khoảng trên dưới 60 USD/thùng.

Đối với thị trường trong nước, trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu với kinh tế thế giới và lĩnh vực xuất nhập khẩu đang phát triển mạnh, thì việc chịu ảnh hưởng chi phối của giá cả thế giới là tất yếu.

Tuy nhiên, sang năm 2007 và thậm chí vài năm tiếp theo, một đặc thù sẽ vẫn tồn tại là thị trường nội địa vẫn chưa đủ mạnh để lấn át tính tự cân đối trong phạm vi hẹp; thị trường chưa nhất quán, còn nhiều khu vực, nhiều phân khúc và thiếu tính dự báo, phản ứng chậm, dễ bị tổn thương.

Ví dụ rõ nhất cho tính phản ứng chậm là bao giờ cũng đi sau sự tăng - giảm giá của thị trường thế giới.

Điều này cũng có cái lợi là giúp cho thị trường nước ta không bị tức thời cuốn theo cơn lốc giá cả thế giới và có thời gian để điều chỉnh, nhưng đồng thời cũng rất dễ bị "hớ" trong kí kết hợp đồng mua bán như mặt hàng gạo cuối năm 2006 là một minh chứng.

Ngược lại là sự phản ứng "im lặng đáng sợ" với một số ngành hàng điển hình là ôtô lắp ráp trong nước. Vì thế, dù hàng nghìn dòng thuế nhập khẩu được giảm theo cam kết nhưng "bức tranh" chống hàng lậu, gian lận thương mại không vì thế mà "sáng" hơn.

Nhìn lại thị trường trong nước năm vừa qua, có thể khẳng định là đã không xảy ra "sốt" giá đột biến. Thành công lớn nhất là trong điều chỉnh giá xăng dầu. Đây là mặt hàng chiến lược dân sinh và là mặt hàng chiếm nguy cơ sốt giá lớn nhất.

Năm 2006, Chính phủ đã 4 lần điều chỉnh giá xăng dầu trong đó tăng 2 lần và giảm 2 lần tuy nhiên tính chung so với đầu năm, mức tăng chỉ là 10,5-15,0%.

Dù chủ trương xóa bỏ bù lỗ xăng, giảm dần bù lỗ dầu nhưng nhờ yếu tố cân bằng tương đối của giá thế giới nên mặt hàng có kim ngạch nhập khẩu lớn thứ hai này duy trì được mức ổn định, không kéo theo các hàng hóa khác cũng như một lượng giá trị vô cùng lớn vào cơn sốt giá cả.

Tuy nhiên, do các nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan đã đẩy mặt bằng giá một số nhóm hàng thiết yếu phục vụ đời sống sinh hoạt hằng ngày tăng mạnh dịp cuối năm.

Gạo do thiếu và điều chỉnh không sát nguồn cung, giá có loại, có nơi, có lúc tăng gấp rưỡi. Tính chung nhóm hàng lương thực, mức tăng lên tới 14,1%, gấp đôi mức tăng của năm 2005.

Trong khi đó, nhóm hàng phục vụ đầu vào sản xuất như sắt thép, xi măng, vật liệu xây dựng... giá tuy chỉ tăng nhẹ, thậm chí còn đứng như điện, phân bón nhưng đều trong tình trạng "cung" đã vượt "cầu" ở mức đáng báo động.

Diễn biến giá cả tháng 1/2007 cũng như dự báo cả năm cho thấy thị trường vẫn chưa thể hoàn toàn yên tâm rằng giá cả sẽ giảm.

Hiện đang là giai đoạn giữa Tết Dương lịch và Âm lịch. Với người tiêu dùng, nhu cầu mua sắm, chi tiêu tăng đột biến; còn với các doanh nghiệp, cố gắng hoàn thành và vượt mức kế hoạch năm để có lương tháng thứ 13 và tiền thưởng. Nên cũng không loại trừ khả năng giá sẽ tăng đột biến cũng như hiện tượng "tăng giá ảo" do các doanh nghiệp "chuyển giá", "gửi giá" lẫn cho nhau.

Trong khi đó, các nhà hoạch định đang hy vọng vào nhiều yếu tố kéo giá thị trường có xu hướng giảm để chỉ số giá tiêu dùng xã hội năm 2007 sẽ tăng thấp hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế như kế hoạch. Đó là việc Việt Nam dỡ bỏ mạnh các hàng rào bảo hộ phi thuế, cắt giảm thuế suất, thuế nhập khẩu theo lộ trình cam kết hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế.

Mặt khác, thị trường vốn trong nước năm 2007 có khả năng phát triển làm cho chu kỳ chuyển vốn trong nền kinh tế tốt hơn, sử dụng đồng tiền hiệu quả hơn sẽ tác động làm cho lạm phát giảm.

Nhà nước cũng sử dụng có hiệu quả hơn công cụ tiền tệ gián tiếp (dự trữ bắt buộc, lãi suất chiết khấu, nghiệp vụ thị trường mở) áp dụng tỷ giá linh hoạt theo giá thị trường; tính chuyển đổi của đồng tiền Việt Nam sẽ được nâng cao hơn.

Dự báo là vậy, nhưng có một thực tế rõ ràng mà các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh nhập khẩu sẽ phải tính toán cân đối lại chính sách của mình, đó là việc các mặt hàng chủ đạo xi măng, sắt thép, phân bón sẽ kinh doanh theo giá thị trường và sẽ không bù lỗ giá xăng.

Trong khi đó, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với những bất ổn của thiên tai (mưa bão, lũ lụt), những đe dọa xảy ra khi dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp.

Đồng thời việc thực hiện lộ trình cải cách tiền lương, tăng chỉ tiêu Chính phủ sẽ gây sức ép tới cung ứng tiền tệ, tác động làm cho mặt bằng giá vận động sẽ trong xu thế tăng.