Hôm 1/2, Tổng thống Mỹ Donald Trump thực hiện lời đe dọa mà ông đã đưa ra từ lâu về áp thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu từ Canada, Mexico và Trung Quốc vào Mỹ. Ngay lập tức, các quốc gia bị áp thuế này đã có phản ứng với động thái của Washington.

Sắc lệnh do ông Trump ký áp thuế quan 25% lên hàng hóa từ Mexico và Canada và thuế quan 10% đối với hàng hóa Trung Quốc, có hiệu lực từ ngày 4/2. Riêng các sản phẩm năng lượng từ Canada bị áp thuế thấp hơn, ở mức 10%, nhằm “giảm thiểu tác động mà Mỹ có thể phải đối mặt về giá xăng và giá dầu sưởi trong nước” - một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết.

Sắc lệnh cũng nói rõ nếu Canada, Mexico và Trung Quốc - 3 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ - trả đũa, Mỹ sẽ “tăng hoặc mở rộng phạm vi” của thuế quan đã được áp. Trong một bài đăng trên mạng xã hội X, ông Trump nói việc áp thuế quan lên hàng hóa từ ba nước này xuất phát từ “mối đe dọa lớn từ người nhập cư trái phép và dòng chất gây nghiện đang giết chết những công dân của chúng ta, gồm chất fentanyl”.

Kim ngạch thương mại của Mỹ với Canada, Mexico và Trung Quốc đạt khoảng 1,6 nghìn tỷ USD mỗi năm. Giới phân tích cho rằng chính quyền ông Trump sử dụng thuế quan vừa nhằm mục đích tạo sức mạnh trong đàm phán, vừa như một phương pháp tác động lên chính sách đối ngoại - nhất là về các vấn đề nhập cư trái phép và buôn lậu chất gây nghiện.

Ngoài 3 quốc gia nói trên, Liên minh châu Âu (EU) gần đây cũng đã bị ông Trump chú ý, cho rằng mối quan hệ thương mại giữa Mỹ với khu vực này là không bình đẳng.

Dưới đây là phản ứng của Canada, Mexico, Trung Quốc và EU sau khi Mỹ áp thuế quan lên 3 nước và phát tín hiệu có thể hành động tương tự với châu Âu:

CANADA

Không đợi lâu sau khi ông Trump ký sắc lệnh áp thuế quan, Thủ tướng Canada Justin Trudeau áp thuế quan trả đũa 25% lên 155 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Theo đó, thuế quan đối với 30 tỷ USD hàng hóa Mỹ sẽ có hiệu lực từ ngày 4/2 và thuế quan đối với số 125 tỷ USD hàng hóa còn lại sẽ có hiệu lực sau 21 ngày, “để các công ty và chuỗi cung ứng của Canada tìm kiếm nguồn cung thay thế”.

“Giống như thuế quan của Mỹ, phản ứng của chúng tôi cũng sẽ sâu rộng và bao gồm các mặt hàng được tiêu thụ hàng ngày như bia, rượu vang và rượu bourbon của Mỹ, trái cây và nước ép trái cây, bao gồm cả nước cam, cùng với rau, nước hoa, quần áo và giày dép”, ông Trudeau nói tại một cuộc họp báo vào tối 1/2. “Việc áp thuế cũng sẽ bao gồm các sản phẩm tiêu dùng chính như đồ gia dụng, đồ nội thất và thiết bị thể thao, cùng các vật liệu như gỗ và nhựa, bên cạnh nhiều hàng hóa khác”.

Ông Trudeau còn gửi thông điệp tới người dân Mỹ: “Đây là một sự lựa chọn gây tổn hại cho người dân Canada, nhưng hơn thế nữa, lựa chọn đó sẽ gây ra những hậu quả thực sự cho các bạn, những người dân Mỹ”. Nhà lãnh đạo nói thêm rằng “mọi chuyện không nhất thiết phải diễn ra theo cách này”.

“Trước đây, hai nước từng có những khác biệt, nhưng luôn tìm được cách để vượt qua. Như tôi đã nói từ trước, nếu Tổng thống Trump muốn mang lại một kỷ nguyên vàng mới cho nước Mỹ, cách tốt hơn là hợp tác với Canada chứ không phải là trừng phạt chúng tôi”, ông Trudeau nhấn mạnh.

MEXICO

Mexico tuyên bố sẽ trả đũa Mỹ sau khi bị ông Trump áp thuế, nhưng chưa đưa ra được một kế hoạch với những chi tiết cụ thể.

Tổng thống Claudia Sheinbaum của Mexico chỉ trích các biện pháp thuế quan của Trump và cho biết bà đã chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Kinh tế nước này “thực hiện kế hoạch B mà chúng tôi đang vạch ra, bao gồm các biện pháp thuế quan và phi thuế quan để bảo vệ lợi ích của Mexico”.

Trong một bài đăng dài trên X, nhà lãnh đạo nói thêm: “Chúng tôi kiên quyết bác bỏ lời vu khống của Nhà Trắng đối với Chính phủ Mexico cáo buộc chúng tôi liên minh với các tổ chức tội phạm, cũng như bất kỳ ý định nào can thiệp vào lãnh thổ của chúng tôi”.

“Mexico không muốn đối đầu… Mexico không những không muốn fentanyl vào Mỹ mà còn không muốn chất này vào được bất cứ nơi nào”, bà Sheinbaum viết.

TRUNG QUỐC

Về phần mình, Trung Quốc tuyên bố sẽ kiện Mỹ lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về việc bị ông Trump áp thuế quan và sẽ “có các biện pháp đáp trả cần thiết”.

“Việc đơn phương tăng thuế quan của Mỹ vi phạm nghiêm trọng các quy định của WTO, không giải quyết được các vấn đề của chính họ và làm gián đoạn hợp tác kinh tế và thương mại bình thường giữa Trung Quốc và Mỹ”, Bộ Thương mại Trung Quốc nói trong một tuyên bố ngày 2/2. “Để đáp lại hành động sai lầm này, Trung Quốc sẽ đệ đơn kiện lên WTO và thực hiện các biện pháp đối phó cần thiết để bảo vệ vững chắc các quyền và lợi ích của mình”

Trước đây, Trung Quốc từng khiếu nại lên WTO về vấn đề thuế quan, đặc biệt là liên quan đến thuế quan của EU đối với ô tô điện Trung Quốc vào năm ngoái. 

Việc Trung Quốc chưa có biện pháp trả đũa ngay lập tức đã làm dấy lên hy vọng rằng Bắc Kinh và Washington có thể có cơ hội để tránh một cuộc chiến thương mại song phương tổng lực. Việc ông Trump đưa ra mức thuế thấp hơn đối với hàng hóa do Trung Quốc sản xuất, ở mức 10%, cũng có thể là một sự xoa dịu sau khi ông đe dọa áp thuế 60% trở lên đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Trong tuyên bố của Bộ Thương mại Trung Quốc, nước này bác bỏ những phát biểu của ông Trump về chất fentanyl, gọi đây là “vấn đề trong nước” của Mỹ. “Trung Quốc kêu gọi Mỹ có cách tiếp cận khách quan và hợp lý đối với các vấn đề trong nước, bao gồm cả vấn đề fentanyl, thay vì sử dụng thuế quan để đe dọa các nước khác”, tuyên bố viết.

Fentanyl là một loại opioid tổng hợp gây nghiện, gây ra hàng nghìn ca tử vong do dùng quá liều mỗi năm ở Mỹ. Các hóa chất cần thiết để sản xuất loại chất này hầu hết được sản xuất ở Trung Quốc và Mexico. Washington và Bắc Kinh trước đây đã đồng ý hợp tác về vấn đề này.

CHÂU ÂU

Một phát ngôn viên của Ủy ban châu Âu (EC) ngày 2/2 nói EU “lấy làm tiếc” về quyết định của Mỹ áp thuế đối với Canada, Mexico và Trung Quốc, đồng thời sẽ “phản ứng kiên quyết” nếu ông Trump áp thuế quan lên hàng hóa từ EU.

Ông Trump vốn không giấu giếm quan điểm cho rằng Mỹ và EU có mối quan hệ thương mại không bình đẳng. “Từ quan điểm của Mỹ, EU đối xử với chúng tôi rất, rất bất công, rất tệ,” ông nói trong bài phát biểu trực tuyến tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) ở Davos, Thụy Sỹ mới đây.

Người phát ngôn của EC cho biết hiện Mỹ chưa áp thuế quan mới nào lên hàng hóa châu Âu. “Mối quan hệ thương mại và đầu tư của chúng tôi với Mỹ là mối quan hệ lớn nhất trên thế giới. Có rất nhiều thứ đang bị đe dọa. Các biện pháp thuế quan trên diện rộng làm tăng chi phí kinh doanh, gây tổn hại cho người lao động và người tiêu dùng. Thuế quan tạo ra sự gián đoạn kinh tế không cần thiết và đẩy lạm phát tăng, gây tổn thương cho tất cả các bên”, vị này nói.

Ông Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ áp thuế quan đối với EU trong nhiệm kỳ cầm quyền này của ông, với tuyên bố mới nhất vào hôm thứ Sáu tuần trước khẳng định ông sẽ “hoàn toàn” làm như vậy. Căng thẳng giữa Trump và EU vốn đã lên cao sau khi nhà lãnh đạo Mỹ một lần nữa đưa ra đề xuất mua lại Greenland - lãnh thổ tự trị của Đan Mạch, đề xuất mà ông Trump từng đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên và bị Đan Mạch khước từ.

GIỚI QUAN SÁT NÓI GÌ?

Trong một báo cáo ra ngày 2/2, nhà kinh tế trưởng Paul Ashworth của công ty Capital Economics cho rằng thuế quan của ông Trump đối với Canada, Mexico và Trung Quốc “chỉ là đòn tấn công đầu tiên trong một cuộc chiến thương mại toàn cầu có sức tàn phá rất lớn”.

Vị chuyên gia bày tỏ cho rằng EU sẽ trở thành mục tiêu thuế quan của ông Trump trong vài tháng tới, với việc áp thuế quan phổ quát - điều được Trump cảnh báo trong chiến dịch tranh cử - có thể trở thành hiện thực ​​vào tháng 4.

Ông Ashworth cho rằng tác động kinh tế sẽ rất lớn đối với tất cả các nước bị áp thuế. “Xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 20% ​​GDP của Canada và Mexico, nên mức thuế hiện nay có thể khiến cả nền kinh tế hai nước này rơi vào suy thoái vào cuối năm nay”, ông cảnh báo. “Sự gia tăng lạm phát ở Mỹ do các mức thuế này và các biện pháp tương lai khác sẽ còn diễn ra nhanh hơn và mạnh hơn chúng tôi dự kiến ​​ban đầu”.

Theo nhà phân tích Gabriela Siller của công ty Grupo Financiero Base, nền kinh tế Mexico có thể rơi vào một cuộc suy thoái nghiêm trọng nếu thuế quan của ông Trump áp lên hàng hóa nước này duy trì lâu hơn 1 quý. “Nếu thuế quan được áp trong vài tháng, mức độ mất giá của đồng peso Mexico có thể lập kỷ lục”, hãng tin Bloomberg dẫn lời ông Siller.

Nhà kinh tế cấp cao Gary Ng của ngân hàng đầu tư Natixis SA nói thuế quan mà ông Trump mới áp lên 3 nước “đánh dấu một giai đoạn mới của chiến tranh thương mại, với đối tượng bị nhắm đến là nhiều nước cùng một lúc, bao gồm cả đồng minh của Mỹ lẫn Trung Quốc, nhằm đạt các mục tiêu kinh tế và chính sách địa chính trị của Mỹ”.

Bloomberg Economics ước tính động thái của ông Trump sẽ nâng thuế suất trung bình thuế quan của Mỹ lên 10,7% từ mức gần 3% hiện nay và “gây ra cú sốc lớn về nguồn cung” đối với nền kinh tế trong nước. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng 1,2% và thước đo lạm phát cơ bản được theo dõi rộng rãi sẽ tăng thêm 0,7%.

Các nhà sản xuất ô tô như General Motors Co., Ford Motor Co. và Stellantis NV - vốn là những công ty có chuỗi cung ứng toàn cầu và có hiện diện lớn ở Mexico và Canada - có thể chứng kiến ​​những thay đổi lớn do thuế quan. Các tổ chức hiệp hội ngành cảnh báo rằng do sự hội nhập chặt chẽ giữa ngành sản xuất của Mỹ và Canada, mức thuế sắp được áp dụng ra có thể tác động mạnh đến ngành này.

Bà Jennifer Safavian, Chủ tịch của tổ chức Autos Drive America, cho biết: “Việc áp thuế quan sẽ gây bất lợi cho việc làm, đầu tư và người tiêu dùng của Mỹ. Các nhà sản xuất ô tô của Mỹ sẽ được phục vụ tốt hơn nếu có các chính sách giảm bớt rào cản đối với các nhà sản xuất, giảm bớt các quy định cản trở hoạt động sản xuất và tạo ra nhiều cơ hội xuất khẩu hơn”.

Đảng Dân chủ cũng chỉ trích động thái của ông Trump. Nghị sĩ Greg Stanton, đảng viên Đảng Dân chủ đến từ bang Arizona và khoảng 40 đồng nghiệp đã viết trong một lá thư hôm 1/2: “Những mức thuế này sẽ gây thiệt hại nặng nề cho người tiêu dùng Mỹ. Tiếp đó, ông Stanton viết X: “Thuế quan mà ông Trump áp lên Mexico và Canada sẽ khiến cuộc sống của các bạn trở nên đắt đỏ hơn”.