Mặc dù chưa có khung pháp lý riêng về dịch vụ cầm cố cổ phiếu (repo) song các công ty chứng khoán vẫn đang triển khai nghiệp vụ repo bình thường.

Năm 2009, họat động repo ở các công ty chứng khoán có gì mới? Bao giờ hoạt động repo sẽ tăng trở lại chưa? Có nên hạn chế repo cổ phiếu vào lúc này? Những rủi ro của repo cổ phiếu trong thời gian qua chủ yếu do những nguyên nhân nào? Cái khó nhất trong quy trình repo là gì?

Với góc nhìn của người trong cuộc, các công ty chứng khoán đã chia sẻ những suy nghĩ cũng như khó khăn và thuận lợi khi triển khai hoạt động repo.

ACBS chủ yếu repo cổ phiếu ngân hàng

(Ông Nguyễn Ngọc Chung – Phó Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán ACB - ACBS)

“Quy trình thực hiện Repo tại ACBS trong năm 2009 có thay đổi theo xu hướng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư. Đến tháng 2/2009, danh mục Repo của ACBS là 9 cổ phiếu OTC, chủ yếu là cổ phiếu các ngân hàng.

Tuy nhiên tùy theo nhu cầu cụ thể của khách hàng, ACBS có thể xem xét Repo các loại cổ phiếu nằm ngoài danh mục phù hợp với chính sách quản lý rủi ro của công ty.

Hoạt động Repo của ACBS tập trung vào các khách hàng có năng lực tài chính tốt và không có nợ xấu tại các tổ chức tín dụng.

Với tình hình ảm đạm hiện nay của thị trường chứng khoán niêm yết, thị trường OTC cũng sụt giảm nghiêm trọng về khối luợng và giá trị giao dịch, dẫn đến hoạt động Repo chưa có tín hiệu khả quan.

Ngoài ra để quản lý rủi ro biến động giá, các công ty chứng khoán rất thận trọng trong nghiệp vụ Repo trước tình hình giá biến động giảm hiện nay.

Rủi ro trong hoạt động Repo tập trung ở rủi ro thanh khoản, rủi ro giá và rủi ro về đối tác.

Năm 2008 vừa qua, thị trường liên tục giảm giá và giá trị giao dịch giảm mạnh làm gia tăng rủi ro thanh khoản và rủi ro giảm giá.

Nếu trong quy trình quy định rõ các mức cảnh báo, xử lý thì công ty sẽ ngăn chặn kịp thời rủi ro phát sinh, đảm bảo an toàn nguồn vốn.

Ngoài ra, trong quá trình xem xét đáp ứng nhu cầu Repo của nhà đầu tư nếu các công ty chứng khoán không có cơ chế xem xét năng lực tài chính và thiện chí hợp tác của đối tác thì sẽ gặp khó khăn trong việc ngăn chặn rủi ro này”.

Quy trình repo có nhiều thay đổi

(Ông Nguyễn Văn Trung – Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán VNS)

“Năm 2008, cùng với diễn biến phức tạp của thị trường chứng khoán, hoạt động Repo cổ phiếu tại các công ty chứng khoán đã gặp rất nhiều khó khăn.

Do đó, trong năm 2009, quy trình Repo cổ phiếu cho khách hàng tại VNS đã có nhiều thay đổi, chặt chẽ hơn nhằm hạn chế tối đa rủi ro như các yêu cầu về đánh giá khách hàng, tài sản đảm bảo, tỷ lệ repo giảm xuống, thời gian repo ngắn, danh mục cổ phiếu repo được lựa chọn khắt khe hơn...

Hiện nay, danh mục cổ phiếu nhận repo không cố định mà thay đổi trong từng thời kỳ, tùy theo diễn biến của thị trường, giá cổ phiếu và những nhận định phân tích về cổ phiếu của công ty.

Để triển khai được nghiệp vụ repo cổ phiếu, có hai yếu tố chính để công ty chứng khoán xem xét, đó là diễn biến thị trường và năng lực tài chính của khách hàng.

Điểm khó khăn nhất trong quy trình repo cổ phiếu chính là việc yêu cầu khách hàng bổ sung tài sản khi giá cổ phiếu sụt giảm đến tỷ lệ quy định và việc thanh lý hợp đồng, bán tài sản nhưng thị trường mất tính thanh khoản.

Với những diễn biến của thị trường hiện nay, VN-Index vẫn trong chu kỳ giảm giá, thanh khoản kém, do đó, nhu cầu thực hiện repo cổ phiếu của khách hàng là không lớn. Nghiệp vụ repo sẽ sôi động hơn khi thị trường có những biến động tăng, giảm, giá trị giao dịch lớn.

Những rủi ro trong năm 2008 của việc repo cổ phiếu chủ yếu do những nguyên nhân: kinh tế vĩ mô diễn biến phức tạp trong năm đã khiến kết quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng, nhiều công ty rơi vào tình trạng thua lỗ khiến giá cổ phiếu giảm mạnh.

Do đó, nhiều hợp đồng repo đã không tất toán được như cam kết, gây rủi ro cho công ty chứng khoán. Bên cạnh đó, tình trạng mất thanh khoản của thị trường cũng làm ảnh hưởng tới việc xử lý các hợp đồng repo. Thị trường sụt giảm, hiệu quả đầu tư của nhà đầu tư cũng giảm sút, khả năng trả nợ hay bổ sung tài sản của nhà đầu tư vì thế cũng giảm đi”.

Repo sẽ sôi động vào nửa cuối năm 2009

(Bà Cao Thị Hồng – Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán quốc tế - VIS)

“Danh mục cổ phiếu mà VIS nhận repo tùy thuộc vào thị trường. Một trong những tiêu chí đặt ra đó là cổ phiếu tốt, có tính thanh khoản.

Tuy nhiên, không có cổ phiếu tốt vĩnh viễn và cũng không có cổ phiếu xấu vĩnh viễn, cho nên ở từng thời điểm khác nhau VIS sẽ công bố danh sách nhận repo khác nhau. Ngược lại, tùy vào tình hình vốn của VIS cho phép thời điểm nào có thể nhận repo và ngược lại.

Theo tôi, khả năng đến nửa cuối năm 2009 thì hoạt động repo sẽ trở nên sôi động vì:

Thứ nhất, thị trường chứng khoán đã sụt giảm quá nhiều, nhà đầu tư dài hạn nhận thấy thời điểm hợp lý để đầu tư vì thực chất repo là một đòn bẩy về tài chính, và để tăng vốn đầu tư thì nhà đầu tư tìm đến với hoạt động repo.

Thứ hai, về phía đơn vị cung cấp tài chính, lãi suất giảm cùng với gói kích cầu của Chính phủ, nguồn vốn trong ngân hàng trở nên dồi dào hơn, chi phí vốn rẻ hơn, các ngân hàng sẵn sàng mở hầu bao cho hoạt động repo. Hai điều kiện cung và cầu gặp nhau nên có khả năng là hoạt động repo sẽ có khởi sắc vào nửa cuối năm 2009.

Cũng nói thêm rằng, sau năm 2007 thị trường lao dốc liên tục nên một số công ty chứng khoán và ngân hàng ngưng thực hiện hoạt động repo. Đến đầu năm 2009, cùng với việc bớt căng thẳng về vốn thì lãi suất được cải thiện, hoạt động repo được các công ty triển khai nhiều.

Tuy nhiên, lượng nhà đầu tư quan tâm không nhiều vì họ chưa an tâm về thị thường khi kinh tế vẫn đang tiếp tục suy thoái... đó là lý do trong 2 tháng đầu năm 2009, hoạt động repo không nhộn nhịp.

Tôi nghĩ là rất khó để nói điểm nào là điểm đáy của thị trường và việc hạn chế repo tùy thuộc vào những phân tích và dự đoán riêng của các công ty chứng khoán hoặc ngân hàng.

Nếu họ nhận định cổ phiếu cần repo là tốt và thời điểm này giá đã thấp rồi thì hoạt động repo khá an toàn, ngược lại nếu nhận định chưa đến thời điểm thì sẽ chưa đẩy mạnh hoạt động repo, ngoài ra còn phụ thuộc vào từng cổ phiếu và vào tình hình của các tổ chức, định chế tài chính có thực hiện hoạt động repo này.

Trong thời gian qua, có thể nhắc đến hai rủi ro điển hình trong hoạt động repo là: giá cổ phiếu xuống quá nhanh trong một thời gian ngắn và tính thanh khoản không có.

Một điều khoản quan trọng trong hoạt động repo là khi giá giảm xuống đến một điểm nào đấy thì hoặc đơn vị nhận repo sẽ bán cổ phiếu đi để lấy lại vốn đã cấp cho khách hàng hoặc yêu cầu nhà đầu tư nộp thêm tiền vào.

Tuy nhiên, trong một thời gian ngắn, giá chứng khoán giảm liên tục và thậm chí một số mã chứng khoán không có thanh khoản nên cổ phiếu không thể bán được dẫn đến rủi ro cho hoạt động repo.

Cái khó nhất trong quy trình repo cổ phiếu là phải đánh giá được cổ phiếu tốt. Việc tránh được rủi ro, dịch vụ này có thành công, an toàn hay không dựa vào năng lực của tổ chức cung cấp dịch vụ khi đánh giá cổ phiếu mà tổ chức đó nhận repo.

Trên thực tế, việc đánh giá, lựa chọn cổ phiếu repo là khâu khó nhất trong quy trình thực hiện sản phẩm repo”.

Rủi ro từ repo đến từ nhiều phía

(Ông Nhữ Đình Hòa – Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Bảo Việt -BVSC)

“Mục đích của dịch vụ repo cổ phiếu chưa niêm yết tại BVSC là nhằm hỗ trợ nguồn vốn cho các khách hàng của BVSC thông qua việc BVSC thực hiện mua có kỳ hạn một số loại cổ phiếu chưa niêm yết nằm trong danh sách cổ phiếu repo. Danh mục cổ phiếu repo sẽ tùy theo từng thời điểm.

Theo dự báo của chúng tôi hoạt động repo sẽ tăng mạnh trở lại khi thị trường cổ phiếu niêm yết có những dấu hiệu phục hồi rõ ràng và xuất hiện nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn.

Đồng thời khi thị trường phục hồi, tính thanh khoản của các cổ phiếu OTC tăng lên thì phía BVSC cũng có điều kiện mở rộng danh mục cổ phiếu repo hoặc hạn mức repo, điều này sẽ góp phần tăng thêm tính hấp dẫn của dịch vụ repo và hỗ trợ nhà đầu tư được tốt hơn.

Thực chất của việc repo cổ phiếu là tận dụng nguồn vốn vay, chính vì vậy trong điều kiện thị trường bất lợi như hiện nay việc repo cổ phiếu nên hạn chế để giảm thiểu rủi ro cho cả nhà đầu tư cũng như cho công ty chứng khoán.

Theo tôi, rủi ro của hoạt động repo trong thời gian qua chủ yếu do những nguyên nhân như: chưa đánh giá đúng mức mã chứng khoán trong danh mục repo; danh mục cổ phiếu repo nghèo nàn, chưa thu hút được khách hàng; danh mục cổ phiếu repo, lãi suất repo chưa kịp thời thay đổi phù hợp với diễn biến của thị trường; phạm vi triển khai dịch vụ repo còn hạn chế, không thu hút được khách hàng; chưa có giải pháp chăm sóc khách hàng một cách hiệu quả; quy trình nghiệp vụ repo chưa hoàn thiện”.

Nên hạn chế repo cổ phiếu

(Ông Nguyễn Anh Đức - Giám đốc Khối dịch vụ, Công ty Chứng khoán SME)

“Năm 2009, quy trình repo tại SMES sẽ được hoàn thiện hơn để đem lại sự thuận tiện cho khách hàng. Các sản phẩm repo cũng sẽ được mở rộng gồm: repo cổ phiếu niêm yết và chưa niêm yết, repo trái phiếu (chủ yếu là trái phiếu của các ngân hàng, các công ty chứng khoán, tập đoàn lớn), repo cổ phiếu ủy thác đấu giá (hỗ trợ vay vốn cho khách hàng đấu giá ủy thác qua công ty).

Theo tôi, tình hình repo cổ phiếu chưa thể tăng trở lại vì hiện tại các công ty chứng khoán đều rất thận trọng trong việc repo cổ phiếu tránh lặp lại tình trạng bong bóng chứng khoán như năm 2008. Mặt khác các cổ phiếu tại thời điểm hiện tại tính thanh khoản chưa cao.

Thời điểm hiện nay nên hạn chế repo cổ phiếu để nền kinh tế nói chung và chứng khoán nói riêng có thời gian để phục hồi.

Những rủi ro trong năm 2008 của việc repo cổ phiếu chủ yếu do những nguyên nhân: cổ phiếu mất tính thanh khoản do đó khách hàng không thanh toán; tình trạng bong bóng chứng khoán (khách hàng repo cổ phiếu rồi dùng tiền mua tiếp cổ phiếu khiến giá bị đẩy lên); các nội dung hợp đồng repo chưa hoàn thiện về nội dung và ràng buộc giữa các bên liên quan (các công ty thường là người chịu thiệt hoặc là nắm giữ luôn các cổ phiếu repo hoặc là bán lỗ thu hồi một phần dư nợ)”.

Quy trình repo của SBS năm 2009 vẫn như cũ

(Ông Ngô Tạo Hùng – Trưởng phòng dịch vụ chứng khoán chưa niêm yết, Công ty chứng khoán Sacombank - SBS)

“Quy trình repo của SBS năm 2009 vẫn như cũ, không thay đổi so với 2008. Danh mục repo tại SBS là danh mục mở, với gần 50 công ty. Với lãi suất repo bây giờ khá hấp dẫn và giá cổ phiếu khá thấp so với tình hình hoạt động của nhiều công ty tốt nên tình hình repo từ đây tới cuối năm 2009, theo tôi vẫn rất khả quan.

Thời gian này không nên hạn chế repo chứng khoán mà chỉ nên hạn chế giá repo mà thôi (không nên repo chứng khoán giá quá cao so với năng lực tài chính cũng như tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp).

Trong thời gian qua, những rủi ro về nghiệp vụ repo chủ yếu là do: thị trường chứng khoán thế giới cũng như thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua đã giảm mạnh, đặc biệt là các loại chứng khoán OTC, tính thanh khoản của chứng khoán cũng giảm mạnh; biên độ dao động giá của OTC rất lớn nên đôi khi trong việc xử lý cũng gặp nhiều khó khăn.

 Cho tới thời điểm này SBS đã hoàn toàn chủ động trong việc xử lý các tình huống xấu nhất có thể xảy ra đối với nghiệp vụ repo.

Vấn đề mà nhà đầu tư nào cũng quan tâm đến repo là giá repo và lãi suất.

Nên để hấp dẫn được nhà đâu tư, các công ty chứng khoán có nghiệp vụ repo đều phải chú trọng về vấn đề này. Để hạn chế những rủi ro trong nghiệp vụ repo,không nên repo giá chứng khoán quá cao so với tình hình tài chính và kinh doanh của doanh nghiệp đó”.