Nhiều tuần trong tháng 6 và tháng 7/2021, các công nhân tại nhà máy sản xuất bộ xét nghiệm Covid-19 của công ty Abbott Laboratories ở bang Maine, Mỹ, đã được giao một nhiệm vụ gây sốc: vứt bỏ hàng triệu sản phẩm. Abbott Laboratories là công ty sản xuất một trong những sản phẩm kit xét nghiệm phổ biến nhất tại Mỹ.

Không lâu sau đó, Andy Wilkinson, giám đốc nhà máy, đứng trước hàng nghìn nhân viên tuyên bố sa thải họ. Abbott Laboratories đã hủy hợp đồng với các nhà cung cấp, đóng một nhà máy sản xuất bộ kit xét nghiệm khác ở Illinois và sa thải 2.000 nhân viên. 

“Nhu cầu bộ xét nghiệm đang giảm và tất cả những việc này đều do vấn đề chi phí”, ông Wilkinson phát biểu và nhấn mạnh rằng việc này không phải lỗi của nhân viên. 

Trong các tháng đầu năm nay, số lượng ca nhiễm Covid-19 tại Mỹ giảm mạnh khiến doanh thu bộ xét nghiệm của Abbott cũng lao dốc.

Tuy nhiên, giờ đây, khi Mỹ chứng kiến làn sóng lây nhiễm mới, việc Abbott loại bỏ hàng tồn kho lúc trước và ngừng sản xuất lại vô tình cản trở nỗ lực ngăn chặn dịch bệnh của Mỹ khi biến thể Delta đang khiến số ca nhiễm tăng vọt, đặc biệt ở những bang có tỷ lệ tiêm vaccine thấp. 

NHU CẦU TĂNG GẤP 1.000 LẦN, THIẾU HÚT NGUỒN CUNG TRẦM TRỌNG

Nhu cầu bộ xét nghiệm kháng nguyên 15 phút BinaxNOW của Abbott tại Mỹ đang tăng mạnh trở lại khi người dân Mỹ bắt đầu quay lại công sở, trường học. Tuy nhiên, Abbott giờ đây phải trả lời các khách hàng doanh nghiệp của mình rằng họ chưa thể cung cấp bộ xét nghiệm cho họ trong tương lai gần.

Các chuỗi cửa hàng dược phẩm CVS, Rite Aid và Walgreens đang bắt đầu “cháy hàng” với bộ xét nghiệm nhanh dùng tại nhà. Trong khi đó, Amazon cũng hoãn giao hàng tới 3 tuần. Trước tình hình đó, Abbott phải gấp rút tuyển lại hàng trăm công nhân. 

Theo tờ New York Times, trong những ngày đầu dịch bệnh bùng phát vào đầu năm ngoái, Mỹ đã phản ứng tương đối chậm trong việc triển khai xét nghiệm.

"Câu chuyện về bộ xét nghiệm của Abbott là hình ảnh thu nhỏ của hàng loạt thách thức trong việc đảm bảo rằng khu vực doanh nghiệp tư nhân của Mỹ có thể cung ứng sản phẩm cần thiết để chống lại các cuộc khủng hoảng y tế cộng đồng - trước và sau khi xảy ra cuộc khủng hoảng, cũng như giữa diễn biến khó lường của khủng hoảng", nhà báo Sheri Fink của New York Times nhận định.

“Các doanh nghiệp khát khao sự chắc chắn, nhưng đại dịch lại khiến cho nhu cầu (với các sản phẩm) trở nên bất định”, Stephen S. Tang, Tổng giám đốc (CEO) của công ty thiết bị y tế OraSure Technologies. 

Hồi tháng 6, OraSure Technologies được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cấp phép cho bộ xét nghiệm nhanh InteliSwab sau thời gian dài nghiên cứu, ngay giữa lúc nhu cầu với sản phẩm này sụt giảm. Đến nay, OraSure vẫn chưa cung cấp InteliSwab cho các cửa hàng bán lẻ. 

Đầu tuần này, Tiến sĩ Sean Parsons, CEO của Ellume - nhà sản xuất bộ xét nghiệm Covid-19 của Australia, cho biết nhu cầu sản phẩm này tại Mỹ đã tăng gấp 1.000 lần so với dự báo công ty đưa ra trước đó. Vì vậy, Ellume đang gấp rút triển khai nhà máy tại Mỹ. 

VÌ SAO VỨT ĐI MÀ KHÔNG QUYÊN GÓP?

Quyết định loại bỏ sản phẩm không bán được của Abbott vấp phải sự chỉ trích dữ dội. Nhân viên tại nhà máy của công ty ở Maine, bao gồm nhiều người nhập cư từ châu Phi, cho biết họ cảm thấy buồn khi phải hủy bỏ những sản phẩm mà lẽ ra có thể quyên góp cho nơi cần chúng.

Theo Tiến sĩ Sergio Carmona, Giám đốc y tế tại tổ chức phi lợi nhuận FIND, nhiều quốc gia khác đã có thể sử dụng những sản phẩm đó. 

“Việc này khiến tôi rất buồn”, ông Carmona nói về việc Abbott hủy sản phẩm. "Hàng chục quốc gia châu Phi không có đủ tiền để mua bộ xét nghiệm Covid-19".

Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, Robert B. Ford, CEO của Abbott lập luận rằng họ đã bỏ đi các vật liệu - “thẻ xét nghiệm” thành phẩm - và đó không nên được xem là bộ xét nghiệm. Một bộ xét nghiệm được bán còn bao gồm gạc, dung dịch đệm và hướng dẫn sử dụng. 

“Tôi sẽ thận trọng khi sử dụng từ ‘tiêu hủy’ bởi vì nó mang ý nghĩa rằng chúng tôi đã làm ra các bộ xét nghiệm thành phẩm được đóng gói, rồi đem vứt chúng đi vậy”, ông nói thêm. 

Khi được hỏi tại sao lại vứt bỏ nguyên liệu sản xuất cần thiết đi, ông Ford cho biết lý do là các vật liệu này có hạn sử dụng. Tuy vậy, ảnh chụp một số trong khoảng 8,6 triệu “thẻ xét nghiệm” của Abbott - theo ước tính của nhân viên - cho thấy thời hạn sử dụng của chúng vẫn còn hơn 7 tháng. 

Theo một số nhân viên của Abbott, công ty này không muốn thị trường tràn ngập sản phẩm của mình và làm giảm giá trị sản phẩm. Một hộp BinaxNOW của Abbott gồm 2 bộ xét nghiệm có giá bán lẻ từ 20-24 USD. 

Nói về việc quyên góp BinaxNOW, CEO Abbott cho biết đây là sản phẩm được đăng ký tại Mỹ, chứ chưa đăng ký quốc tế. “Chúng tôi không thể vận chuyển hàng tới nước khác”, ông Ford cho biết.

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng hồi tháng 5, Abbott đã gửi hàng triệu bộ xét nghiệm này sang Ấn Độ và được chính phủ Mỹ thanh toán. 

Theo Tiến sĩ Mariangela Batista Galvao Simao, Trợ lý Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về Tiếp cận Thuốc và y tế, WHO không ghi nhận tình trạng dư thừa sản phẩm BinaxNOW. Bà cho biết, dù một số nước có thể vướng rào cản pháp lý, WHO có thể hỗ trợ để tạo mọi điều kiện cần thiết cho việc quyên góp bộ xét nghiệm Covid-19. Theo bà, quyên góp sản phẩm có thể khiến Abbott phải làm thêm nhiều việc hơn và đó là lý do họ không làm vậy. 

THÁCH THỨC VỚI KẾ HOẠCH MỞ CỬA TRỞ LẠI

Tại cuộc điện hội nghị hồi tháng 1, Abbott cho biết công ty đã thu về 2,4 tỷ USD nhờ bán bộ xét nghiệm Covid-19, chủ yếu là bộ xét nghiệm nhanh, trong quý 4/2020. Khi đó, ông Ford nói dự báo nhu cầu bộ xét nghiệm sẽ vẫn tăng kể cả khi vaccine được tiêm rộng rãi. 

Sau đó, tình hình thực tế chứng minh nhận định của CEO Abbott có vẻ là chính xác. Tháng 3/2021, chính phủ Mỹ công bố kế hoạch hỗ trợ bộ xét nghiệm Covid-19 trị giá 10 tỷ USD cho các trường học. Đến tháng 4, Abbott thu về thêm 2,2 tỷ USD nhờ bán bộ xét nghiệm. Cùng tháng, FDA phê duyệt tăng thời hạn sử dụng của BinaxNOW từ 6 tháng lên 1 năm. 

Tuy nhiên, sau đó, Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ (CDC) đưa ra tuyên bố khiến tình hình thay đổi hoàn toàn: Những người đã tiêm vaccine Covid-19 không có triệu chứng không cần phải xét nghiệm, kể cả khi có nguy cơ lây nhiễm.

“Chúng tôi không thể lường trước được những gì đã xảy ra trong vài tuần qua”, ông Ford nói với các nhà đầu tư trong một cuộc gọi hội nghị khác, trong đó cho biết nhu cầu bộ xét nghiệm nhanh đã sụt mạnh. Abbott dự báo lợi nhuận giảm và sau đó công bố kế hoạch tái cơ cấu trị giá 500 triệu USD. Và quyết định hủy bỏ sản phẩm nói trên diễn ra sau đó khoảng một tháng.

Theo tờ New York Times, một danh sách “các lô hàng cần tiêu hủy” đã xuất hiện trên bảng trắng tại nhà máy ở Maine của Abbott và một số trong đó gần đây được gắn nhãn mới với thời hạn sử dụng mới. 

Khi biến thể Delta khiến nhu cầu xét nghiệm sàng lọc tăng cao, CDC lại một lần nữa khuyến cáo xét nghiệm cả những người đã tiêm vaccine có nguy cơ lây nhiễm. Và việc Abbott cũng như các nhà sản xuất tương tự không thể đáp ứng nhu cầu này ảnh hưởng không nhỏ tới kế hoạch mở cửa trở lại của nhiều doanh nghiệp, công sở và trường học tại Mỹ.

Theo Hiệp hội Ứng phó nhanh Mỹ - đơn vị đại diện mua BinaxNOW cho hàng chục công ty như  Air Canada và Scotiabank, khi đơn vị này liên hệ mua thêm bộ xét nghiệm của Abbott, một nhân viên bán hàng của công ty cho biết chỉ có thể cung cấp các đơn hàng đã đặt trước đó. Người này cũng tiết lộ rằng Abbott không thể đáp ứng 14.000 yêu cầu mua hàng từ các khách hàng mới. 

Đề cập đến những thách thức phía trước ở Mỹ, bà Aly Morici, Giám đốc quan hệ công chúng của Abbott, cho biết “rất khó để mở rộng quy mô sản xuất trong ngắn hạn, nhưng chúng tôi đang làm vậy lần nữa". Dù vậy, bà thừa nhận nguồn cung thiếu hụt trong vài tuần tới. 

Ngày 20/8, Mỹ ghi nhận gần 160.000 ca nhiễm Covid-19 mới - mức cao nhất kể từ ngày 29/1. Số ca nhiễm mới tại Mỹ liên tục tăng kể từ cuối tháng 6, với trung bình hơn 144.000 ca trong 7 ngày qua. Trong ngày 20/8, nước ngày có 1.532 ca tử vong vì Covid-19 - mức cao nhất kể từ ngày 7/4, trong đó chủ yếu là người nhiễm biến thể Delta và chưa tiêm vaccine đầy đủ.