Các nhà sản xuất vaccine hàng đầu thế giới như Pfizer, BioNTech, Moderna, AstraZeneca… đang gấp rút nghiên cứu biến thể Omicron của virus SARS-CoV-2. Và Công ty Nanogen, nhà sản xuất vaccine Nanocovax chưa được Việt Nam cấp phép cũng hé mở sự chủ động quan tâm của mình tới biến thể này…

OMICRON – BIẾN THỂ ĐÁNG LO NGẠI

Điều đáng lo ngại là loại biến thể hoàn toàn khác so với bản gốc xuất hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc và lúc đầu được gọi là B.1.1.529. Hiện nay, các ca nhiễm biến thể này chủ yếu tập trung tai một số nơi ở Nam Phi (đầu tiên phát hiện 77 ca ở tỉnh Gauteng và 4 ca ở Botswana), có những dấu hiệu cho thấy, nó có thể đã lan rộng hơn.

Đến ngày 26/11/2021, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đặt tên lại cho biến thể này là Omicron. Đồng thời, WHO đưa nó vào danh sách các biến thể đáng lo ngại, vì lo ngại khả năng tái nhiễm cao hơn so với các biến thể trước đây.

Tuy nhiên, WHO cũng cho biết hiện vẫn chưa kết luận rõ ràng Omicron có khả năng lây truyền cao hơn hay gây ra bệnh nặng hơn so với các biến thể khác hay không.

Biến thể Omicron bị đột biến rất nhiều với khoảng 50 đột biến. Trong đó, có 32 đột biến ở protein gai, 10 đột biến trên “ vùng liên kết cụ thể” có thể giúp nó dễ dàng xâm nhập tế bào người. Giáo sư Tulio de Oliveira, Giám đốc Trung tâm Đổi mới và Ứng phó Dịch tễ ở Nam Phi, cho biết có một "tổ hợp đột biến bất thường" và nó "rất khác" với các biến thể khác từng hoành hành.

Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học cũng cho rằng nhiều đột biến không có nghĩa là xấu, mà quan trọng nhất là phải biết những đột biến đó thực sự đang làm gì. Thực tế, rất nhiều ví dụ về các biến thể có vẻ đáng sợ trên nghiên cứu, nhưng chẳng rồi chẳng thấy có đe dọa gì.

Đơn cử như biến thể Beta, mối quan tâm hàng đầu của mọi người vào đầu năm, vì nó là loại giỏi nhất trong thoát khỏi hệ thống miễn dịch. Nhưng cuối cùng thì Delta lây lan nhanh hơn đã chiếm lĩnh thế giới.

Giáo sư Ravi Gupta, từ Đại học Cambridge, Anh cho biết: "Khả năng của Beta chỉ là thoát khỏi hệ thống miễn dịch. Delta có khả năng lây nhiễm và thoát miễn dịch khiêm tốn. Trong khi loại biến thể mới có thể có cả hai khả năng này ở mức độ cao".

Dù các nhà khoa học chưa đưa ra kết luận rõ ràng, nhưng họ cũng khuyến cáo chúng ta cần phải cảnh giác và đề phòng Omicron. Ông Jesse Bloom, nhà sinh học tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, cho biết: “Có thể trong vài tuần nữa, chúng tôi sẽ hiểu rõ hơn về mức độ lan truyền của biến chủng này, cũng như mức độ cần thiết của việc thúc đẩy điều chỉnh vaccine”.

VIỆT NAM TĂNG CƯỜNG GIÁM SÁT OMICRON

Thông tin từ Nam Phi cho biết các triệu chứng nhiễm biến thể này khá nhẹ nhưng nguy cơ chính xác từ nó như thế nào vẫn chưa chắc chắn. Ngày 29/11/2021, các nhà khoa học ở Nam Phi cho biết, các loại vaccine hiện có vẫn có khả năng bảo vệ khỏi bệnh nặng nhưng trẻ em rất nhỏ hiện chưa thể tiêm chủng ngừa Covid-19 có khả năng dễ bị lây nhiễm hơn. Theo Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm Nam Phi thì tại tâm dịch Omicron Tshwane có khoảng 10% tổng số ca nhập viện là trẻ em dưới 2 tuổi.

Hiện Omicron đang lây lan nhiều nơi với các ca mới được phát hiện tại Hà Lan, Đan Mạch Úc, Israel, Ý, Pháp, Canada, Hồng Koong… Vì thế, nhiều quốc gia đã đóng cửa biên giới với một số nước có ca nhiễm Omicron để làm giảm đà lây lan của nó. WHO cũng đang làm việc với các chuyên gia để hiểu tác động tiềm tàng của biến thể này, để đưa ra các biện pháp đối phó, trong đó có cả việc hoàn thiện và sản xuất vaccine.

Với biến thể mới này, các nhà sản xuất vaccine cũng đang gấp rút giải mã biến thể Omicron và từ đó tìm giải pháp thích hợp để ứng phó. Trước hết, họ đang xem xét tác động của vaccine đối với Omicron và xem nó có thể gây ra sự sụt giảm đáng kể  kháng thể trung hòa như thế nào. Kết quả sẽ có sớm nhất sau hai tuần nữa.

Các hãng dược Pfizer (Mỹ),  hãng công nghệ sinh học BioNTech (Đức), Hãng dược AstraZeneca (Anh – Thụy Điển)…, đều cho biết đang gấp rút điều tra biến thể Omicron. Pfizer nói có thể điều chỉnh công thức bào chế vaccine Covid-19 của họ trong vòng 6 tuần và bắt đầu giao các lô vaccine mới trong vòng 100 ngày tới, nếu Omicron được xác định là biến thể có khả năng né phản ứng miễn dịch.

Giáo sư Andrew Pollard, Đại học Oxford, người đã giúp phát triển thành công vaccine Covid-19 của Oxford/AstraZeneca, lạc quan cho rằng các vaccine hiện nay vẫn có hiệu quả ở mức độ nào đó đối với biến thể Omicron. Ông cũng nói nếu cần thiết, các vaccine mới có thể sản xuất rất nhanh để ứng phó với biến thể Omicron.

Moderna cho rằng chiến lược có thể sẵn sàng triển khai hiện nay để chống lại Omicron, là tiêm mũi thứ 3 của một vaccine Covid-19 đã được cấp phép, để giúp nâng cao phản ứng miễn dịch đang suy yếu ở những người đã tiêm đầy đủ 2 mũi.

Hiện Bộ Y tế Việt Nam cũng đã chỉ đạo hệ thống giám sát tăng cường giám sát dịch Covid-19 nhằm phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của các ổ dịch Covid-19; yêu cầu các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur chủ động thực hiện giải trình tự gen các trường hợp nghi ngờ nhiễm biến chủng mới.  Đặc biệt là những trường hợp có tiền sử dịch tễ về từ các quốc gia khu vực Nam Phi. Đồng thời đẩy mạnh việc tiêm vaccine bao phủ càng rộng càng tốt.

Ngày 27/1/2021, Thủ tướng Chính phủ đã chủ trì cuộc họp về nhập khẩu và sản xuất vaccine, thuốc điều trị Covid-19 trong nước. Hiện Việt Nam đang có  6 loại vaccine vừa chuyển giao công nghệ vừa sản xuất trong nước, trong đó Nanocovax của Công ty Nanogen đang chờ bổ sung số liệu để được cấp phép khẩn cấp. Nếu được cấp phép khẩn cấp thì cũng mở ra cơ hội để Nanogen  đưa vaccine Nanocovax tiêm bổ sung mũi thứ ba có tính đến biến thể Omicron này.