Trong báo cáo mới nhất về thị trường bất động sản, Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) nhận định xu hướng ngại cưới, không muốn hoặc sinh rất ít con xuất hiện ngày càng nhiều tại Việt Nam, và đặc biệt báo động ở một số đô thị, nơi có điều kiện kinh tế phát triển. Một phần nguyên nhân rất lớn thúc đẩy xu hướng này là do giá nhà tăng cao.

NGƯỜI TRẺ NẶNG NỖI LO CƠM, ÁO, GẠO, TIỀN 

Lý giải về nhận định trên, VARS dẫn chứng: Số liệu công bố của Tổng cục Thống kê (GSO) cho thấy, trong khoảng hơn 30 năm qua, xu hướng hôn nhân và mức sinh ở nước ta thay đổi rất lớn. Tuổi kết hôn tăng mạnh, tỷ lệ kết hôn giảm làm mức sinh giảm tới một nửa trong hơn 30 năm qua. Cụ thể, từ năm 1989 - 2023, trung bình độ tuổi kết hôn lần đầu của nam từ 24,4 và nữ là 23,2 đã tăng lên 29,3 tuổi với nam và 25,1 đối với nữ vào năm 2023. Tỷ lệ người độc thân cũng đang có xu hướng tăng nhanh, từ 6,23% năm 2004 lên 10,1% năm 2019.

Mức sinh cũng giảm rõ rệt, từ 3,8 con vào năm 1989 xuống dưới 2 con vào năm 2023. Đáng chú ý, tại TP. Hồ Chí Minh, số liệu thống kê từ báo cáo của GSO vào tháng 7 vừa qua cho thấy độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu là 30,4 - mức kỷ lục tại Việt Nam. Số con trung bình của một phụ nữ tại thành phố trong độ tuổi sinh đẻ là 1,32. 

Thực tế cũng cho thấy xu hướng không muốn hoặc sinh 1 con đang lan rộng trong các đô thị, nhất là những thành phố lớn như Hà Nội, T.PHCM. Lựa chọn lối sống DINK (“Double Income, No Kids” - Hai thu nhập, không con cái) đang ngày càng trở nên phổ biến. Bởi bên cạnh các nguyên nhân chủ quan như mong muốn sống tự do, không ràng buộc,... thì với ngân sách eo hẹp, các cặp vợ chồng này cảm thấy họ chỉ có thể trang trải được một trong hai khoản: hoặc mua nhà, hoặc sinh con. Theo tính toán của realtor.com, mua nhà sẽ chỉ tốn thêm khoảng 50% mỗi tháng so với việc nuôi con.

Kết quả khảo sát nhanh trên fanpage VTV24 gần đây về lý do mong muốn kết hôn sau tuổi 30, cũng chỉ rõ có đến 62%trong số khoảng 400.000 bạn trẻ tham gia khảo sát chọn kết hôn sau 30 vì vẫn còn những nỗi lo về cơm áo gạo tiền. 

“Nỗi lo này bị tác động rất lớn bởi giá nhà. Khi bán giá nhà đang ngày càng tăng cao, kéo theo giá thuê nhà ở cũng tăng cao, gây áp lực đến chi phí sinh hoạt của người dân. Tiền thuê nhà, sinh hoạt hàng tháng “nuốt” gần hết lương khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ chỉ dám sinh 1 con hoặc trì hoãn việc sinh con. Bên cạnh đó, nhiều người trẻ có suy nghĩ phải mua được nhà trước khi kết hôn hoặc sinh con, nhưng do giá nhà đất hiện nay tăng vọt, nên họ phải “cày ngày, cày đêm" để có thể mua nhà cho bằng được mà bỏ qua thời điểm “vàng" để lập gia đình, sinh con”, VARS nhận định.

GIÁ NHÀ VƯỢT QUÁ MỨC CHI TRẢ CỦA ĐẠI ĐA SỐ NGƯỜI DÂN

TP.HCM - nơi có giá nhà cao nhất cả nước, cũng đang là thành phố có độ tuổi kết hôn trễ nhất và mức sinh thấp nhất cả nước. Giai đoạn 2016 - 2018, giá nhà tại TP. HCM liên tục tăng cao và lập “đỉnh" mới. Cũng trong khoảng thời gian này, nơi đây có chỉ số giá sinh hoạt theo không gian dẫn đầu cả nước. 

"Từ năm 2019, trong khi giá nhà TP.HCM tăng trưởng chậm lại thì giá nhà Hà Nội lại liên tục tăng cao. Hà Nội cũng “vươn lên" trở thành thành phố có chi phí đắt đỏ nhất cả nước. Đến thời điểm hiện tại, diễn biến giá căn hộ tại Hà Nội dường như đang đi theo thị trường TP.HCM vào 5 năm trước. Mặt bằng giá tại Hà Nội cũng đã tiệm cận 60 triệu/m2, vượt quá mức chi trả của đại đa số người dân. Nhiều người ngại kết hôn khi chưa có nhà. Độ tuổi kết hôn tại Hà Nội cũng đang ngày càng cao với mức sinh giảm sút”, VARS cho biết. 

Việc "ngại cưới, lười sinh" gây thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ, lực lượng và năng suất lao động giảm sút, tạo gánh nặng an sinh xã hội. Nhất là các vấn đề về dân số già và chăm sóc người cao tuổi khi trong ba thập niên tới, Việt Nam có hơn 30 triệu người cao tuổi và chiếm khoảng 25% dân số cả nước.

Do đó, VARS kiến nghị: Để khuyến khích kết hôn trước tuổi 30 và tăng mức sinh, trên cơ sở tận dụng kinh nghiệm của các quốc gia khác, Chính phủ cần triển khai quyết liệt các biện pháp hiện đã có và nghiên cứu, xây dựng các chính sách khuyến khích rõ ràng hơn như ưu tiên hỗ trợ mua nhà ở xã hội một lần đối với cặp vợ chồng đã sinh đủ hai con.

Đồng thời, cần giải quyết bài toán về nhà ở cho số đông người lao động. Cùng với việc tăng cung nhà ở xã hội tại đô thị, Nhà nước cần nghiên cứu các chính sách can thiệp để phát triển nhà ở thương mại vừa túi tiền.