Ông Michael Kokalari, Chuyên gia Kinh tế trưởng VinaCapital mới đây vừa đánh giá về việc Bộ Tài chính Hoa Kỳ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã công bố một tuyên bố chung, theo đó sẽ chấm dứt lời đe doạ áp thuế quan đối với Việt Nam.

Trước đó, vào thời điểm cuối năm 2020, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã gắn mác “thao túng tiền tệ” cho Việt Nam, cáo buộc Việt Nam làm giảm giá trị của Đồng Việt Nam xuống 10% dưới giá trị hợp lý một cách có chủ đích, và Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã mở cuộc điều tra, làm dấy lên sự lo ngại ở Việt Nam vì chính phủ Hoa Kỳ đã sử dụng Mục 301 như một lý do để áp đặt thuế quan lên tới 25% đối với gần một nửa hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ.

VÌ ĐÂU MỸ KHÔNG ÁP THUẾ CỨNG NHẮC VỚI VIỆT NAM?

Tuy nhiên, Bộ Tài chính Hoa Kỳ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam mới đây đã công bố một tuyên bố chung ngoại giao nói rằng Mỹ sẽ không không áp đặt các mức thuế cứng nhắc đối với Việt Nam và Ngân hàng nhà nước sẽ cho phép giá trị của Đồng Việt Nam tăng phù hợp với nền tảng kinh tế vững mạnh của Việt Nam.

Diễn biến này thể hiện mong muốn mạnh mẽ của các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ trong việc duy trì quan hệ hữu nghị với Việt Nam vì lý do địa chính trị và cho thấy Hoa Kỳ sẵn sàng bỏ qua để thúc đẩy quan hệ bền chặt giữa cả hai nước.

Theo Chuyên gia Kinh tế trưởng của VinaCapital, thái độ không can thiệp hiện tại của các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ đối với thặng dư thương mại của Việt Nam bắt nguồn từ sự leo thang căng thẳng Mỹ-Trung đang diễn ra, mà các nhà hoạch định chính sách đang phản ứng bằng cách tăng cường can dự của Mỹ ở Đông Nam Á (SEA).

Chiến lược tham gia này đã được quảng bá trong “Bức điện dài hơn: Hướng tới một chiến lược Trung Quốc mới của Mỹ”, báo cáo được công bố bởi tổ chức tư vấn có ảnh hưởng Hội đồng Đại Tây Dương vào đầu năm 2021. Lãnh đạo Chiến lược Châu Á của Chính quyền Tổng thống Biden, Kurt Campbell, nhắc lại chiến lược này vài tuần trước khi ông cho biết Mỹ cần “đẩy mạnh cuộc chơi của mình ở Đông Nam Á”. Trớ trêu thay, Mỹ lại cho rằng Việt Nam là quốc gia dễ tiếp thu nhất trong Đông Nam Á để tham gia.

VinaCapital tin rằng điều này mở ra cơ hội to lớn cho Việt Nam hưởng lợi từ sự hỗ trợ kinh tế của Hoa Kỳ, dưới dạng một thị trường dễ tiếp nhận hàng xuất khẩu của Việt Nam (đây cũng là chiến lược mà Hoa Kỳ đã sử dụng để hỗ trợ Nhật Bản và Hàn Quốc trong chiến tranh lạnh).

Cuộc gặp trong tuần này giữa các nhà ngoại giao cấp cao của Trung Quốc và Hoa Kỳ tại Thiên Tân được coi là một “sự bế tắc” giữa hai nước, sau yêu cầu của Trung Quốc rằng Mỹ cần “sửa chữa sai sót” trong cách đối xử với Trung Quốc. Thỏa thuận thương mại "Giai đoạn 1" của Trump sẽ hết hạn vào cuối năm và không có dấu hiệu nào cho thấy Mỹ sẽ dỡ bỏ thuế quan đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ, vì vậy căng thẳng Mỹ-Trung gần như chắc chắn sẽ tiếp tục leo thang - điều này cuối cùng sẽ có lợi cho Việt Nam.

MỘT CHIẾN THẮNG LỚN CHO VIỆT NAM - NHÀ ĐẦU TƯ HƯỞNG LỢI

Theo Chuyên gia kinh tế trưởng VinaCapital, ngoài việc không có thuế quan sẽ khuyến khích dòng vốn FDI, hiệp định này cũng sẽ mang lại lợi ích rất nhiều cho Việt Nam trong dài hạn bằng cách: 1) kích thích dòng vốn từ các nhà đầu tư tài chính nước ngoài (tức là dòng vốn FII) vì các nhà đầu tư đó ưu tiên các quốc gia ổn định, hoặc có nội tệ tăng giá, 2) khuyến khích các công ty trong nước cải thiện khả năng cạnh tranh của họ.

Đồng thời, nâng cao mức sống cho người tiêu dùng trong nước bằng cách thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của nền kinh tế nội địa của Việt Nam. “Những con hổ châu Á” phát triển thịnh vượng nhờ sản xuất xuất khẩu, nhưng hầu hết các quốc gia đó phụ thuộc vào sản xuất theo định hướng xuất khẩu quá lâu, dẫn đến việc định giá đồng tiền của họ bị điều chỉnh thấp hơn một cách có chủ đích trong nhiều năm.

Khi một quốc gia hạ giá đồng tiền của mình một cách có chủ đích để hỗ trợ xuất khẩu, chất lượng cuộc sống của người dân sẽ bị ảnh hưởng (ví dụ, tiêu dùng trung bình chiếm 53%/GDP ở Trung Quốc trong 10 năm qua so với gần 70% ở Mỹ), và khi tiền tệ được định giá thấp sẽ tạo ra sự kém hiệu quả và các động lực bị biến dạng mà cuối cùng gây bất lợi cho hầu hết các công ty nội địa.

Ngược lại, đồng tiền tăng giá của Việt Nam sẽ giúp đất nước thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình” bằng cách khuyến khích đổi mới vì các công ty trong nước sẽ không thể dựa vào mức tỷ giá hối đoái rẻ để cạnh tranh. Tuy nhiên, lương công xưởng của Việt Nam thấp hơn 2/3 so với ở Trung Quốc, vì vậy Việt Nam sẽ vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh trong nhiều năm tới.

Tuyên bố chung Việt - Mỹ cũng ngụ ý rằng các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam đang chịu áp lực đáng kể để cho phép Việt Nam đồng tăng giá, điều này được củng cố bởi tuyên bố của Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) Katherine Tai rằng “USTR, phối hợp với Bộ Tài chính, sẽ giám sát việc Việt Nam thực hiện các cam kết… liên quan đến việc định giá đồng tiền của mình”.

Theo quan điểm của VinaCapital, việc giá trị của Việt Nam đồng tăng đều 2-3%/ năm hiện là điều gần như chắc chắn, vì lượng vốn khổng lồ tiếp tục chảy vào trong nước và do ngân hàng trung ương Việt Nam sẽ không còn tiếp tục “các biện pháp can thiệp không trung hoà” làm giảm giá trị của Đồng Việt Nam trong những năm gần đây.

VinaCapital ước tính rằng vốn nước ngoài đã chảy vào Việt Nam trong năm ngoái với trị giá 10%/GDP, bao gồm cả dòng vốn FDI là 7%/GDP. Dòng vốn chảy vào, cùng với thặng dư tài khoản vãng lai 4,5%/GDP, đã đưa thặng dư Cán cân thanh toán (BoP) của Việt Nam lên 7%/GDP vào năm 2020 và kỳ vọng thặng dư BoP 5% vào năm 2021. Điều này giải thích tại sao giá trị của Việt Nam Đồng vẫn rất vững chắc trong năm nay, và thậm chí còn tăng giá nhẹ trong những tuần gần đây, bất chấp tình hình Covid của Việt Nam đang xấu đi.

“Quyết định của Chính phủ Hoa Kỳ chấm dứt mối đe dọa về thuế quan đối với Việt Nam loại bỏ một rủi ro lớn cho các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Ngoài ra, các nhà đầu tư sẽ được hưởng lợi từ cam kết của Việt Nam cho phép đồng tiền của quốc gia tăng giá. Quyết định của Mỹ được thúc đẩy bởi nhu cầu giành được các nước bạn bè trong khu vực khi căng thẳng với Trung Quốc leo thang và chúng tôi tin rằng Việt Nam sẽ tích lũy được nhiều lợi ích hơn nữa từ kết quả của động thái đó”, Michael Kokalari, Chuyên gia Kinh tế trưởng VinaCapital nhấn mạnh.