Chính phủ muốn thay đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước nhưng Uỷ ban Kinh tế Quốc hội còn băn khoăn.

Trình Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) tại phiên họp sáng 16/10 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết luật này sửa đổi 66 điều, bãi bỏ 2 điều, bổ sung 1 chương và 8 điều (bổ sung chương VIIa về hộ Kinh doanh, bao gồm 5 điều).

Một trong những sửa đổi đáng chú ý là thay đổi quy định về doanh nghiệp nhà nước.

Theo tờ trình của Chính phủ, nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng tại nghị quyết hội nghị Trung ương 5 khóa 12 về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước, dự thảo luật đã sửa đổi quy định về doanh nghiệp nhà nước.

Cụ thể, doanh nghiệp có cổ phần, vốn góp chi phối của Nhà nước được cụ thể hóa bằng tiêu chí Nhà nước "sở hữu trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết" của doanh nghiệp đó. Theo đó, khái niệm doanh nghiệp nhà nước được sửa đổi để bao gồm cả 2 loại doanh nghiệp: doanh nghiệp mà Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ và doanh nghiệp mà Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.

Bộ trưởng Dũng cũng trình bày, nhằm nâng cao yêu cầu về quản trị đối với công ty TNHH, công ty cổ phần có sở hữu của nhà nước trên 50% vốn điều lệ, tăng mức độ kiểm soát tập quyền, chống xung đột lợi ích và bảo đảm tính minh bạch hóa trong hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, dự thảo luật đã bổ sung quy định để mở rộng phạm vi đối tượng không người có liên quan không được làm thành viên hội đồng quản trị, giám đốc hoặc tổng giám đốc. Bao gồm: con rể, con dâu, anh em bên chồng.

Dự thảo cũng bổ sung quy định công khai hóa thông tin của doanh nghiệp; sửa đổi quy định về cổ phần ưu đãi biểu quyết do Nhà nước nắm giữ (cổ phần "vàng") theo hướng không giới hạn về thời gian và mức độ biểu quyết ưu đãi,..

Bộ trưởng Dũng khẳng định, cơ quan soạn thảo đã rà soát toàn diện, đánh giá tác động do sửa đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước trong dự thảo Luật doanh nghiệp (sửa đổi), đã tổ chức nhiều buổi tham vấn riêng về nội dung này. Tổng số có 9 luật có liên quan, nhưng chỉ có 2 luật cần phải được sửa đổi do thay đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước trong Luật doanh nghiệp, bao gồm Luật ngân sách nhà nước và Luật thủy lợi.

Do dó, dự thảo Luật doanh nghiệp (sửa đổi) đã bổ sung vào điều khoản thi hành nội dung về sửa đổi luật có liên quan. Theo đó khái niệm "doanh nghiệp nhà nước" trong 2 luật ngân sách nhà nước và thủy lợi sẽ được thay bằng khái niệm 'doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ' nhằm đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Về thay đổi này, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế (cơ quan thẩm tra dự án luật) Vũ Hồng Thanh cho biết, nhiều ý kiến cho rằng, với cách phân loại doanh nghiệp nhà nước tại dự thảo luật, cần nghiên cứu, xác định tỷ lệ Nhà nước nắm giữ vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết phù hợp, có thể là 75% nhằm bảo đảm Nhà nước nắm giữ phần vốn góp hoặc cổ phần chi phối, bám sát với quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết Trung ương 5.

Ủy ban Kinh tế cho rằng, quy định về tỷ lệ sở hữu vốn góp hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của Nhà nước tại dự thảo luật chưa bảo đảm sự chi phối của Nhà nước đối với các quyết định quan trọng, chi phối hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm việc thông qua nghị quyết của Hội đồng thành viên trong công ty trách nhiệm hữu hạn và nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông trong công ty cổ phần.

Do vậy, Ủy ban Kinh tế đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, xác định tỷ lệ nắm giữ vốn góp hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của Nhà nước phù hợp, bảo đảm được sự chi phối của Nhà nước trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của doanh nghiệp, đồng thời hài hòa với quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên góp vốn, cổ đông khác nhằm tạo thuận lợi trong việc thực hiện mục tiêu cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.

 Một số ý kiến tại cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục nghiên cứu, làm rõ tác động của việc thay đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước tới việc tổ chức quản trị, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp có liên quan, không ảnh hưởng tới tiến trình thoái vốn, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. 

Đồng thời, rà soát, sửa đổi các quy định về doanh nghiệp nhà nước, bảo đảm tính tự chủ, công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát, kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, không để xảy ra thất thoát, lãng phí vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp.

Ủy ban Kinh tế đề nghị cơ quan soạn thảo báo cáo đánh giá tác động của việc thay đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước tới số lượng, hoạt động quản trị của các doanh nghiệp sẽ trở thành doanh nghiệp nhà nước theo quy định của dự thảo luật này, bảo đảm phù hợp với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; nghiên cứu bổ sung quy định điều khoản chuyển tiếp nhằm tránh gây xáo trộn, khó khăn không cần thiết cho hoạt động của doanh nghiệp.