13:39 10/06/2008

Chơi chứng khoán ở châu Phi

Kiều Oanh

Đối với một nhà đầu tư chứng khoán bình thường của Mỹ, thị trường tốt nhất để đầu tư ở châu Phi chính là Nam Phi và Kenya

Safaricom là hãng di động chiếm thị phần 80% tại Kenya, với hơn 10 triệu thuê bao - Ảnh: AP.
Safaricom là hãng di động chiếm thị phần 80% tại Kenya, với hơn 10 triệu thuê bao - Ảnh: AP.
Trong vòng 1 năm trở lại đây, Kennedy Agai không gửi tiền về nhà cho mẹ nữa. Anh cũng chuyển sang đi bộ để tiết kiệm 0,5 USD tiền vé xe bus mỗi ngày. Thậm chí, anh còn bỏ bữa bất kỳ khi nào có thể.

Tất cả những việc làm nói trên của Agai đều nhằm mục đích tiết kiệm tiền mua cổ phiếu trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) lớn nhất ở Kenya của công ty dịch vụ viễn thông Safaricom.

Ở nhà ổ chuột, chơi chứng khoán

Ngày 9/6, Agai đã có được một khoản lời kha khá khi cổ phiếu của Safaricom tăng giá tới 40% ngay trong phiên giao dịch đầu tiên.

“Tôi biết việc bỏ tiền mua chứng khoán là việc làm chứa đựng nhiều rủi ro. Nhưng muốn làm giàu thì phải biết chấp nhận rủi ro”, Agai nói với phóng viên hãng tin AP khi đang ngồi trong cửa hàng giày bé nhỏ của anh tại Kibera - một trong những khu nhà ổ chuột lớn nhất ở châu Phi. Anh cho biết, mỗi ngày anh kiếm được 5 USD nhờ việc sửa giày dép.

Việc Chính phủ Kenya tiến hành cổ phần hóa 25% vốn Nhà nước trong Safaricom - công ty đồng sở hữu bởi Chính phủ Kenya và một nhóm đối tác nước ngoài đứng đầu là tập đoàn Vodafone của Anh - đã “kích hoạt” người dân thuộc mọi tầng lớp ở nước này. Hàng trăm ngàn người đã đổ xô tới các ngân hàng và các công ty môi giới chứng khoán để đăng ký mua cổ phiếu Safaricom.

Không chỉ thu hút các nhà đầu tư trong nước, đợt IPO này cũng tạo sức hút lớn đối với các nhà đầu tư ngoại, khiến khối lượng đặt mua cao gấp 6 lần số lượng chào bán.

Do đó, nhiều nhà đầu tư chỉ nhận được một phần nhỏ trong khối lượng cổ phiếu mà họ muốn mua. Đây là điều gây thất vọng lớn đối với không ít người, trong đó có Catherine Onyango. Cô đã vay tiền để mua lượng cổ phiến trị giá gần 2.000 USD. Hiện cô đang phải trả một số tiền lãi đáng kể hàng tháng trong khi chỉ mua được một số ít cổ phiếu.

Nằm ở Đông Phi và tiếp giáp với Ấn Độ Dương, Kenya là trung tâm tài chính và thương mại của khu vực. Trong những năm gần đây, kinh tế Kenya tăng trưởng với tốc độ bình quân 6%/năm. Còn về Safaricom, đây là hãng di động chiếm thị phần 80% tại Kenya, với hơn 10 triệu thuê bao.

Số liệu thống kê cho thấy, hiện mới chỉ có 1/3 trong tổng dân số 34 triệu người của Kenya có sở hữu một chiếc điện thoại di động. Điều này chứng tỏ, thị trường viễn thông ở đây còn rất tiềm năng, đồng thời phần nào lý giải sức hấp dẫn của cổ phiếu Safaricom.

Tính tới thời điểm này, Safaricom đã có tới 860.000 nhà đầu tư trong và ngoài nước, nhiều hơn so với bất kỳ công ty nào ở Kenya. “Đây là đợt IPO có sức hấp dẫn lớn nhất trong lịch sử Kenya”, Tổng thống Kenya Mwai Kibaki phát biểu. Chính phủ của vị Tổng thống này đã thu về 833 triệu USD trong đợt IPO này. Theo giá đóng cửa của cổ phiếu trong phiên giao dịch ngày 9/6 (0,116 USD/cổ phiếu), Safari có giá 4,5 tỷ USD.

Đợt IPO thành công vang dội của Safaricom được coi là một dấu hiệu cho thấy niềm tin của các nhà đầu tư chứng khoán tại một quốc gia mà những cuộc xung đột bạo lực đẫm máu cách đây không lâu đã khiến nền kinh tế gần như tê liệt.

Tiềm năng thị trường “lục địa đen”

10 tỷ cổ phiếu của Safaricom đã bán hết veo trong bối cảnh kinh tế Kenya còn chưa ổn định trở lại sau cuộc bầu cử tổng thống hồi đầu năm khiến vô số bất đồng về vấn đề đói nghèo, tham nhũng và những cuộc xung đột sắc tộc đã kéo dài lâu năm ở đất nước này thêm căng thẳng. Hơn 1.300 người đã chết và hàng trăm nghìn người đã phải rời bỏ chỗ ở của mình sau nhiều tuần bạo lực đẫm máu.

Một thỏa thuận chia sẻ quyền lực giữa Tổng thống Kibaki và lãnh đạo đối lập Raila Odinga được đưa ra, theo đó ông Odinga trở thành Thủ tướng Kenya, đã chấm dứt tình trạng bạo lực tại nhiều nơi. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo này cần phải nỗ lực nhiều để hòa giải dân tộc và duy trì tiềm năng phát triển của một trong những nền kinh tế hứa hẹn nhất châu Phi này. Từ lâu có tiếng là một trong những quốc gia châu Phi thân thiện nhất với du khách, trong năm nay, Kenya đã mất tới 1 tỷ USD vì xung đột và bạo lực.

“Các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến Kenya, bất chấp những vấn đề ở đây hồi đầu năm”, Giám đốc tài chính của Safaricom, ông Les Baillie nói. “Tôi cho rằng, thời gian tới, sẽ có một lượng vốn lớn đổ vào châu Phi, đặc biệt trong lĩnh vực viễn thông”.

Người đàn ông ở đầu câu chuyện này, anh Agai, dự định sẽ giữ cổ phiếu của Safaricom trong dài hạn. Tổng số tiền 165 USD mà anh đầu tư vào cổ phiếu là tiền anh tích góp và vay mượn. “Tôi rất vui vì tin cổ phiếu Safaricom tăng giá ngày hôm nay. Tôi muốn xây cho mẹ tôi một ngôi nhà mới”, anh lạc quan nói.

Một phần nhờ giá hàng hóa tăng cao, tăng trưởng kinh tế, các sáng kiến xóa nợ và các chính sách kinh tế thân thiện thị trường mới được áp dụng, các thị trường chứng khoán đang nổi lên ở châu Phi, từ những thị trường lớn như Nigeria tới Ghana và những nước nhỏ bé như Malawi, đã đem lại những khoản lợi nhuận lớn cho các nhà đầu tư.

Thị trường chứng khoán châu Phi đang tăng trưởng mạnh mẽ một phần nhờ vào tầng lớp trung lưu của châu lục đang phát triển nhanh chóng và tìm kiếm những cơ hội đầu tư mới. Đồng thời, trong bối cảnh kinh tế Mỹ yếu đi, các quỹ đầu tư của Mỹ và châu Âu cũng dành cho thị trường châu Phi mối quan tâm lớn hơn và tới đây để tìm mua cổ phiếu giá hời từ những công ty còn vô danh. Đầu năm nay, các quỹ đầu tư ở châu Phi có tổng tài sản 1,6 tỷ USD và hiện con số này đã tăng lên tới 1,92 tỷ USD. Ở thời điểm đầu năm 2007, mới chỉ có 844 triệu USD trong các quỹ này.

Trong vòng 20 năm trở lại đây, Sở Giao dịch Chứng khoán Nairobi của Kenya đã khởi sắc nhờ chính sách của Chính phủ nước này trong việc cổ phần hóa những công ty nhà nước chủ chốt như hãng hàng không Kenya Airways, các ngân hàng và công ty phát điện Kenya Electricity Generating.

Tuy nhiên, tính thanh khoản yếu vẫn là vấn đề nổi cộm nhất tại các thị trường chứng khoán châu Phi, trừ những thị trường chính như Nam Phi, Ai Cập và Kenya. Đối với một nhà đầu tư chứng khoán bình thường của Mỹ, thị trường tốt nhất để đầu tư ở châu Phi chính là Nam Phi và Kenya.

Hiện có rất ít các công ty của châu Phi được niêm yết ở Mỹ, và phần lớn được niêm yết tại thị trường Nam Phi - đầu tàu của kinh tế châu Phi. Thị trường Nam phi là một trong những thị trường đang nổi lên hoạt động tốt nhất năm nay, với hàn thử biểu chính đã tăng điểm 10%.

(Theo AP, MarketWatch)