Tại Hội thảo Tài chính bền vững Việt Nam 2025 do FiinRatings tổ chức mới đây, các chuyên gia đã chỉ ra một số rào cản khiến thị trường trái phiếu bền vững tại Việt Nam tăng trưởng chậm. 

Đầu tiên là hành lang pháp lý chưa đồng bộ, thiếu tiêu chí ngành cụ thể để xác định dự án xanh (danh mục xanh quốc gia). Năng lực kỹ thuật và nhận thức của doanh nghiệp còn hạn chế, khiến việc đo lường tác động môi trường và xã hội gặp khó khăn. Hệ sinh thái hỗ trợ thị trường tài chính bền vững như tổ chức đánh giá, xác minh uy tín còn mỏng và yếu cũng làm giảm niềm tin thị trường. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp vẫn thiếu cam kết chiến lược dài hạn đối với phát triển bền vững.

MINH BẠCH LÀ ĐIỀU KIỆN TIÊN QUYẾT ĐỂ XÂY DỰNG NIỀM TIN VỚI NHÀ ĐẦU TƯ

Ông Vũ Chí Dũng, Trưởng Ban Pháp chế và Đối ngoại của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết rào cản lớn nhất hiện nay đối với sự phát triển của trái phiếu xanh tại Việt Nam là hành lang pháp lý chưa đồng bộ. Trái phiếu xanh vẫn còn mới mẻ, hệ sinh thái hỗ trợ chưa đầy đủ, thị trường thiếu chuẩn hóa và các tiêu chí ngành cụ thể để xác định thế nào là khoản đầu tư "xanh" đúng nghĩa.

Ông Dũng nhấn mạnh, minh bạch là yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin với nhà đầu tư. Do đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành các quy định và hướng dẫn chi tiết về công bố thông tin ESG (môi trường, xã hội và quản trị). 

Theo ông Dũng, các hướng dẫn này giúp doanh nghiệp xác định thông tin trọng yếu cần công bố, xác định đúng đối tượng nhà đầu tư mục tiêu, từ đó lựa chọn khung tiêu chuẩn phù hợp và chuẩn bị đầy đủ thông tin. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thế giới tồn tại nhiều hệ thống phân loại xanh với tiêu chuẩn và ngưỡng khác nhau.

Đồng thời, đây cũng là tài liệu tham khảo quan trọng cho các tổ chức xác minh độc lập, như đơn vị xếp hạng tín nhiệm, nhằm xây dựng phương pháp đánh giá và đảm bảo quy trình xác minh đáng tin cậy, không chỉ tại thời điểm phát hành mà còn trong quá trình giám sát sau đó, để đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục tiêu “xanh” đã cam kết.

Chia sẻ góc nhìn thực tiễn từ vai trò nhà đầu tư tạo tác động, ông Bùi Quang Duy, CFA, Phó Giám đốc Đầu tư Toàn cầu, Bộ phận Tài chính Khí hậu, ResponsAbility Investments AG (quỹ quản lý tài sản Thụy Sỹ), cũng cho rằng thách thức hiện nay là việc định nghĩa "xanh" và đo lường tác động thực sự của các hoạt động được cho là xanh – điều này làm cản trở dòng vốn quốc tế vào các dự án bền vững tại Việt Nam.

Ông Duy cho biết ResponsAbility Investments AG được thành lập năm 2003, hiện quản lý khoảng 6 tỷ USD tài sản, được hậu thuẫn bởi Tập đoàn M&G (Anh) với tổng tài sản hơn 400 tỷ USD. Từ năm 2014, công ty tập trung mạnh vào đầu tư khí hậu và cho vay xanh tại hơn 70 quốc gia. “Việt Nam là thị trường quan trọng, hiện đứng thứ hai trong danh mục đầu tư toàn cầu của chúng tôi,” ông Duy khẳng định.

Theo ông Duy, việc xây dựng “bộ phân loại xanh” hoặc “khung trái phiếu xanh” là rất cần thiết và hữu ích, giúp doanh nghiệp biết bắt đầu từ đâu và xác định hoạt động nào có thể được coi là thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, ông Duy cũng lưu ý: “Bộ phân loại xanh chỉ cho biết một hoạt động cụ thể có được coi là xanh hay không, chứ không phản ánh mức độ giảm phát thải CO₂ mà hoạt động đó mang lại.

Doanh nghiệp cần có khả năng đo lường tác động, từ đó báo cáo minh bạch với các bên liên quan – chẳng hạn danh mục cho vay xanh đã giúp giảm bao nhiêu tấn CO₂ trong 1 năm, 3 năm hay 5 năm,” ông Duy nhấn mạnh.

HỖ TRỢ GẮN VỚI CÁC QUY ĐỊNH RÀNG BUỘC

Hiện tại, ResponsAbility Investments AG tập trung vào các doanh nghiệp và tổ chức tài chính có: (i) chiến lược rõ ràng cam kết tín dụng xanh và phát triển bền vững; (ii) quyết tâm vượt qua thách thức trong đo lường tác động và phát triển năng lực dài hạn; (iii) tư duy dài hạn, không chạy theo lợi ích ngắn hạn.

Theo ông Duy, chiến lược “xanh” cần được tích hợp sâu vào hoạt động và vận hành của doanh nghiệp, không chỉ dừng lại ở tuyên bố phát hành trái phiếu xanh hay triển khai dự án năng lượng tái tạo.

Đồng quan điểm với đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và ResponsAbility Investments AG, ông Bertrand Jabouley, Giám đốc Tài chính Bền vững khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, S&P Global Ratings, khuyến nghị cơ quan quản lý cần tăng cường các quy định để thúc đẩy minh bạch và ràng buộc, đảm bảo tính liêm chính của thị trường trái phiếu bền vững, đặc biệt trong công bố thông tin ESG.

Ông Bertrand cho rằng cơ quan quản lý nhà nước tiến hành song song hỗ trợ gắn với các quy định ràng buộc để tránh các nguy cơ "tẩy xanh", doanh nghiệp gắn mác "xanh" nhưng không thực chất. Ngược lại, nếu chỉ siết chặt quy định, doanh nghiệp có thể ngần ngại tham gia do chi phí tuân thủ cao. 

Cùng với việc hoàn thiện pháp lý, ông Bertrand cũng khuyến nghị Chính phủ nên chủ động phát hành trái phiếu bền vững để phát triển quy mô thị trường.

“Trong năm qua, cơ quan nhà nước ở các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương phát hành trái phiếu chiếm khoảng 20% tổng lượng phát hành trái phiếu bền vững, điều này cho thấy vai trò thúc đẩy thị trường của khu vực công,” ông Bertrand dẫn chứng.

Ngoài ra, cũng theo ông Bertrand, các thị trường phát triển thường có mức độ đa dạng cao, không chỉ tập trung vào trái phiếu xanh mà còn cả trái phiếu xã hội. Đây là điểm mà Việt Nam có thể học hỏi, vì là một nền kinh tế mới nổi, Việt Nam có tiềm năng thu hút dòng vốn lớn từ các chủ đề xã hội bên cạnh lĩnh vực môi trường.