Nhãn Hưng Yên đang bị nhãn ngoại chèn ép?

Được mùa, nhưng người trồng nhãn lại thất vọng, vì mới đầu mùa nhưng thương lái đến thu mua tại vườn chỉ với giá 10-15 nghìn đồng/kg. Nhãn Trung Quốc, Thái Lan ẩn danh “nhãn lồng Hưng Yên” đang tràn ngập thị trường miền Bắc.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hưng Yên, diện tích nhãn toàn tỉnh vẫn duy trì ở mức 3.000 ha. Ước tính, sản lượng nhãn toàn tỉnh lên đến trên 40 nghìn tấn, tăng gấp đôi so với năm 2010.

Anh Nguyễn Văn Nghiêm, một chủ lò sấy long nhãn tại vựa nhãn Nam Hồng (thành phố Hưng Yên) cho biết, ngay từ đầu mùa, khi biết chắc vụ nhãn năm 2011 được mùa thì giá long nhãn xuất khẩu sang Trung Quốc cũng đã bắt đầu giảm, đến nay đã giảm từ 200 nghìn đồng/kg xuống chỉ còn 150 nghìn đồng/kg.

Nhãn Hưng Yên mới vào mùa thu hoạch, nhưng từ 2 tháng nay trên thị trường Hà Nội và ở miền Bắc đã tràn ngập nhãn. Theo một số chủ kinh doanh hoa quả ở khu vực chợ Ngã Tư Sở cho biết, hiện nay trên thị trường ngoài thương hiệu nhãn lồng Hưng Yên thì nhãn xuất xứ từ Trung Quốc, Thái Lan cũng đang tràn ngập, đều được giới thiệu với người tiêu dùng là nhãn lồng Hưng Yên.

Nhãn Trung Quốc có rất nhiều điểm giống so với nhãn lồng Hưng Yên về kích cỡ quả, màu sắc. Nhãn Trung Quốc và Thái Lan thường phải vận chuyển nhiều ngày mới về được đến các chợ đầu mối ở Hà Nội, nên thường bị tẩm ướp chất bảo quản. Ngày nay, thương lái chủ yếu dùng lưu huỳnh (diêm sinh) để bảo quản nhãn và chống côn trùng, chất này dễ làm nhãn đổi màu vỏ, mất mùi thơm tự nhiên và nhiều hạt trắng li ti bám vào cuống nhãn.

Ngay cả tại thành phố Hưng Yên ở các chợ, các quán bán hoa quả đâu đâu cũng tràn ngập nhãn quả với khối lượng lớn. Nhãn được đóng hộp và đưa về thông qua những thương lái chuyên buôn hoa quả và được người bán hàng giới thiệu đó là nhãn lồng của Hưng Yên.

Ông Trịnh Văn Thinh, Chủ nhiệm Hợp tác xã nhãn Hồng Nam cho biết: “Hầu hết nhãn bày bán ở đây không phải là nhãn Hưng Yên. Vì chúng tôi mới chỉ thu hoạch được rất ít nhãn sớm, còn hầu hết nhãn trà chính vụ phải đầu tháng 9. Nhiều thương lái thu gom nhãn ở Hưng Yên giờ đây không đến vườn của người dân để thu mua nhãn nữa, mà họ nhập nhãn Trung Quốc, Thái Lan về và quảng cáo là nhãn Hưng Yên, vì nhãn nhập về có giá rẻ hơn, bán lãi hơn”.

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đến năm 2011, diện tích nhãn của cả nước vẫn duy trì ở mức xấp xỉ 100 nghìn ha, với tổng sản lượng quả ước tính lên tới 500 nghìn tấn, riêng miền Bắc chiếm đến gần 2/3 tổng diện tích. Lớn nhất vẫn là diện tích nhãn tại Sơn La với gần 10 nghìn ha, tiếp đến là Hưng Yên với khoảng 3.000 ha. Số còn lại nằm rải rác ở nhiều tỉnh đồng bằng sông Hồng và Trung du miền núi phía bắc.

Trong các loại cây ăn quả, diện tích nhãn chỉ đứng sau cây chuối và gần tương với diện tích cây vải, được xếp vào danh sách các loại cây ăn quả chủ lực của nước ta. Thế nhưng cũng như số phận của cây vải thiều, việc giá cả quả nhãn vụ trồi vụ sụt đã khiến nông dân ngày càng xa lánh loại cây này, và xu hướng trong mấy năm gần đây là diện tích nhãn trên cả nước đang giảm một cách đáng kể.

Từ lâu, nông dân Hưng Yên luôn tự hào vì có đặc sản nhãn lồng ngon ngọt nhất nước. Thế nhưng thời điểm này, nhãn từ Thái Lan tràn ra miền Bắc, khiến nhãn lồng Hưng Yên đang trở nên thất thế.

Thạc sỹ Nguyễn Thị Bích Hồng (Bộ môn Cây ăn quả, Viện Nghiên cứu rau quả), người nghiên cứu sâu về cây nhãn vừa có chuyến công tác ở Thái Lan về khẳng định: hiện tại, mặc dù nhãn Hưng Yên đã thu hoạch nhưng không thể cạnh tranh được so với nhãn Thái Lan về giá cả. Tuy mùa vụ thu hoạch gần trùng với Việt Nam, nhưng nông dân Thái Lan dùng công nghệ xử lý cho nhãn ra hoa bằng các chế phẩm như Clorat kali giúp nhãn ra hoa rải vụ đều, gần như quanh năm.

Về năng suất, các vườn nhãn thâm canh tốt của Thái Lan hiện có năng suất tới 10 - 12 tấn/ha. Trong khi đó, năng suất nhãn của Việt Nam hiện nay trung bình chỉ có 3 - 4 tấn/ha, cá biệt mới có vườn năng suất 6 -7 tấn/ha chỉ bằng 1/2 năng suất nhãn Thái Lan. Bởi vậy, nông dân Thái Lan bán nhãn với giá rẻ chỉ bằng 1/3 so với giá bán của nông dân trồng nhãn ở Việt Nam thì họ đã có lãi. Với lợi thế giá rẻ, nhãn Thái Lan được thương lái vận chuyển về Hà Nội, chỉ cần bán giá 25 nghìn/kg cũng lãi lớn.

Cũng vì lợi nhuận trước mắt mà chính nhiều thương lái buôn nhãn ở Hưng Yên lại đang làm thương hiệu nhãn bị ảnh hưởng trên chính thị trường tỉnh nhà, khi họ đưa nhãn Thái Lan, Trung Quốc lấy từ nơi khác về bán với thương hiệu của nhãn lồng Hưng Yên.

Hơn lúc nào hết để bảo vệ thương hiệu nhãn – một sản vật nông nghiệp nổi tiếng, loại cây trồng mang lại nguồn thu nhập lớn cho hàng nghìn người dân Hưng Yên đang chuẩn bị bước vào vụ thu hoạch, đang rất cần tinh thần trách nhiệm, bảo vệ và quảng bá thương hiệu của chính người dân Hưng Yên. Bên cạnh đó, các ngành chức năng cũng cần có định hướng rõ ràng cho việc bảo vệ thương hiệu “Nhãn lồng Hưng Yên”.