Chỉ còn vài băn khoăn với hình thức tố cáo qua điện thoại, nhưng cuối cùng Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thống nhất mở rộng hình thức tố cáo.

Mở đầu phiên họp thứ 21, sáng 7/2 Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến một số vấn đề lớn về việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Tố cáo (sửa đổi).

Thảo luận tại kỳ họp thứ tư của Quốc hội, một trong những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau là hình thức tố cáo.

Trong khi Chính phủ rất kiên trì giữ quan điểm chỉ tố cáo trực tiếp và bằng đơn như luật hiện hành thì nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị mở rộng hình thức tố cáo để phù hợp với sự phát triển của xã hội. Đồng thời ghi nhận các hình thức tố cáo đã được quy định trong các luật khác (như Luật Phòng, chống tham nhũng).

Theo kết quả tổng hợp phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội, có 216 vị đại biểu tán thành quy định theo hướng mở rộng hình thức tố cáo (đạt 62,2% các vị đại biểu có gửi lại ý kiến và đạt 44% tổng số các vị đại biểu). Có 120 vị đại biểu tán thành quy định như Luật hiện hành (đạt 34,6% các vị đại biểu có gửi lại ý kiến và đạt 24,5% tổng số các vị đại biểu).

Thường trực Ủy ban Pháp luật (cơ quan thẩm tra dự án luật) cho rằng, việc tố cáo qua thư điện tử, fax, điện thoại thực chất cũng chỉ là các phương thức thể hiện khác nhau của 2 hình thức tố cáo mà dự thảo luật đã quy định là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp. Hơn nữa, hiện nay việc ứng dụng công nghệ thông tin đã trở nên phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội và trong quản lý nhà nước. 

Do đó, không nên giới hạn hình thức thể hiện của đơn chỉ có văn bản giấy, hình thức thể hiện của tố cáo trực tiếp chỉ là gặp mặt trình bày bằng lời nói. Dù tố cáo được thể hiện dưới hình thức nào thì trong giai đoạn xử lý ban đầu thông tin tố cáo, cơ quan có thẩm quyền giải quyết cũng đều phải xác định rõ được họ tên, địa chỉ (nhân thân) của người tố cáo, nội dung tố cáo phải có cơ sở để xác minh, kết luận thì mới có căn cứ để quyết định có thụ lý giải quyết tố cáo hay không, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật  Nguyễn Khắc Định trình bày.

Ông Định cho biết, thường trực Ủy ban Pháp luật và cơ quan soạn thảo thống nhất chỉnh lý điều 18 của dự thảo luật về hình thức tố cáo như sau:

"Điều 18. Hình thức tố cáo

1. Việc tố cáo được thực hiện bằng văn bản hoặc bằng lời nói.

2. Văn bản tố cáo bao gồm bản giấy, bản fax, thư điện tử.

3. Tố cáo bằng lời nói bao gồm: người tố cáo trình bày trực tiếp bằng lời nói tại cơ quan, tổ chức có thẩm quyền hoặc với cá nhân có thẩm quyền; tố cáo qua điện thoại với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền".

Ngoài ra, dự thảo luật cũng bổ sung các quy định chặt chẽ hơn về quy trình tiếp nhận tố cáo. Cụ thể là quy định cụ thể về các điều kiện để tiếp nhận tố cáo tương ứng với từng hình thức; xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tố cáo phải công khai địa chỉ trụ sở làm việc, hòm thư điện tử, điện thoại, số fax để người tố cáo gửi tố cáo đến đúng địa chỉ quy định. 

Dự thảo luật cũng xác định trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố cáo trong việc kiểm tra, xác minh điều kiện thụ lý tố cáo trước khi quyết định thụ lý hay không thụ lý tố cáo Trong hồ sơ giải quyết vụ việc tố cáo phải bao gồm báo cáo hoặc biên bản kiểm tra, xác minh họ, tên, địa chỉ người tố cáo, biên bản làm việc trực tiếp với người tố cáo để xác minh nội dung tố cáo (nếu có). 

Đồng thời, bổ sung quy định nghiêm cấm đối với các hành vi cố ý tố cáo sai sự thật, sử dụng họ, tên của người khác để tố cáo hay lợi dụng việc tố cáo để tuyên truyền chống Nhà nước, xâm phạm lợi ích của Nhà nước; xuyên tạc, vu khống, gây rối an ninh, trật tự công cộng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác.

Đây là các quy định nhằm ngăn chặn việc lạm dụng các hình thức tố cáo mới được ghi nhận để tố cáo tràn lan, thiếu căn cứ, lợi dụng quyền tố cáo để xâm hại quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh.

Vẫn băn khoăn, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển và một số ý kiến khác cho rằng có hướng dẫn thế nào mà tố cáo qua điện thoại thì độ tin cậy cũng không cao.

Nêu thực tế sim rác rất nhiều, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh yêu cầu tố cáo bằng điện thoại cũng phải lưu vết để xác minh, xử lý.

Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định tiếp tục giải thích, tố cáo qua điện thoại không phải là hình thức mới mà đã được quy định trong Luật Phòng chống tham nhũng. Khi người ta ở xa quá không thể đến trực tiếp được thì họ tố cáo qua điện thoại, nhưng sau khi xác định rõ được nhân thân của người tố cáo, nội dung tố cáo phải có cơ sở để xác minh, kết luận thì mới quyết định có thụ lý giải quyết tố cáo hay không.

Đồng tình với cơ quan thẩm tra, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng quy định tại dự thảo mới nhất là đảm bảo chặt chẽ, khả thi và phù hợp với thực tiễn.