Từ ngày 4/9, với việc rút ngắn quy trình thanh toán chứng khoán, nhà đầu tư sẽ được bán chứng khoán trước một ngày so với hiện tại. Theo bà Phương Hoàng Lan Hương, Tổng giám đốc Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD), đây là giải pháp kỹ thuật tốt, tạo hiệu ứng tích cực cho thị trường chứng khoán trong giai đoạn khó khăn.

Bà nói:

- Để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam được bán chứng khoán vào ngày T+3, Ủy ban Chứng khoán đã phối hợp với VSD xây dựng phương án triển khai rút ngắn chu kỳ thanh toán về 9h ngày T+3 thay vì 15h30 như hiện nay.

Để chuẩn bị cho phương án này, khung pháp lý và mức độ sẵn sàng của các thành viên lưu ký là quan trọng nhất. Về khung pháp lý, ngày 15/8/2012, VSD đã ban hành Quyết định số 148/QĐ-VSD sửa đổi, bổ sung Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán có hiệu lực thi hành từ ngày 4/9/2012, nhằm đáp ứng việc rút ngắn thời gian thanh toán về 9h ngày T+3 đối với giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ theo Thông báo số 83/TB-UBCK.

So với quy trình cũ, quy định mới có những thay đổi nào đáng chú ý, thưa bà?

Quy trình thanh toán vẫn là T+3 và chỉ có một số nội dung chính trong quy trình thay đổi so với quy định hiện hành theo hướng được đẩy nhanh hơn như: điều chỉnh thời gian xác nhận kết quả giao dịch, nộp hồ sơ sửa lỗi giao dịch từ 10h ngày T+2 sang 8h30 ngày T+2; điều chỉnh thời gian chốt số dư tài khoản tiền gửi thanh toán bù trừ của thành viên tại Ngân hàng thanh toán để xác định khả năng thanh toán tiền của thành viên từ 11h ngày T+3 sang 16h ngày T+2.

Những điều chỉnh này nhằm đảm bảo cho việc hoàn tất thanh toán tiền và chứng khoán được rút ngắn về trước 9h ngày T+3, thay vì hiện nay là 15h ngày T+3.

Bà đánh giá thế nào về sự chuẩn bị của các thành viên thị trường để triển khai quy trình thanh toán mới?

Hiện tại, công tác chuẩn bị cho việc rút ngắn chu kỳ thanh toán của VSD đã hoàn thành. Hệ thống cũng như nhân sự đã được hoàn chỉnh để có thể đảm bảo quá trình thanh toán vào ngày 4/9. Để chu kỳ thanh toán được rút ngắn vào 9h sáng ngày T+3, rõ ràng cơ quan quản lý cần được sự đồng thuận của tất cả các thành viên lưu ký, trong đó có khối công ty chứng khoán và các ngân hàng lưu ký nước ngoài.

Trong cuộc họp hồi tháng 4 vừa qua, các thành viên lưu ký nước ngoài đưa ra nhiều lý do, như: cần nhiều thời gian để chỉnh sửa hệ thống, thuyết phục các khách hàng theo chu trình thanh toán mới..., nhưng Ủy ban Chứng khoán đã quyết tâm triển khai T+3 và dành thời gian gần 4 tháng để các thành viên chuẩn bị.

Chính vì vậy, sau khi điều chỉnh quy trình, các thành viên đã chạy thử hệ thống và đến thời điểm này, về cơ bản các thành viên đều ủng hộ và đã chuẩn bị hoàn tất, sẵn sàng cho việc áp dụng chính thức vào ngày 4/9. Trong đó, 4 ngân hàng lưu ký nước ngoài cũng đã có công văn với Ủy ban Chứng khoán xác nhận việc sẵn sàng tuân theo quy trình thanh toán mới.

Việc đẩy nhanh quy trình thanh toán có thể gây áp lực cho công ty chứng khoán và từ đó khiến cho các lỗi vi phạm quy chế thanh toán bù trừ sẽ gia tăng không?

Theo tôi, các công ty chứng khoán cũng không phải chịu quá nhiều áp lực trong vấn đề này. Bởi vì hệ thống, về cơ bản, không phải chỉnh sửa mà chỉ đẩy nhanh các bước lên thời gian sớm hơn.

Áp lực ở đây chỉ là công ty chứng khoán phải đảm bảo cân đối nguồn tiền để thanh toán giao dịch và phải đảm bảo hoàn tất chuyển tiền (giá trị ròng tiền phải trả trên cơ sở kết quả bù trừ đa phương) tới ngân hàng thanh toán trước 16h ngày T+2 thay vì trước 11h ngày T+3 như hiện nay.

Tôi không nghĩ việc đẩy nhanh quy trình thanh toán sẽ khiến các lỗi vi phạm quy chế thanh toán bù trừ sẽ gia tăng bởi vì tất cả các thành viên khi tham gia vào hệ thống thanh toán của chúng tôi đều phải nắm rõ cũng như tuân thủ đúng quy định của quy chế thanh toán bù trừ của VSD.

Ngoài quy định của VSD, các công ty chứng khoán còn có trách nhiệm kiểm tra đảm bảo tỷ lệ ký quỹ giao dịch của người đầu tư theo đúng quy định hiện hành tại Thông tư 74/2011/TT-BTC hướng dẫn về giao dịch chứng khoán. Vì vậy, chỉ có thể do các công ty chứng khoán không kiểm soát chặt chẽ quy trình nội bộ và quản lý rủi ro mới dẫn đến thời điểm thanh toán không chuyển đủ tiền thanh toán vào tài khoản.

Để hạn chế các hành vi vi phạm này, về phía VSD, trong thẩm quyền của mình, chúng tôi sẽ nghiêm khắc xử lý các trường hợp vi phạm theo đúng quy chế thành viên. Tùy vào từng mức độ, trung tâm sẽ nhắc nhở, cảnh cáo và cao hơn nữa là tạm đình chỉ hoạt động lưu ký của thành viên vi phạm. Ngoài ra, VSD cũng đã báo cáo ngay cho Ủy ban Chứng khoán để có biện pháp thực hiện kiểm tra, thanh tra trong trường hợp cần thiết.

Với phương án mới này, bà dự đoán thị trường chứng khoán sẽ được cải thiện theo hướng nào?

Theo quy trình mới này, đến 9h sáng ngày T+3, khách hàng đã nhận được chứng khoán trong tài khoản trước khi thị trường mở cửa và có thể bán chứng khoán vào ngày (T+3) thay vì phải chờ tới ngày T+4 mới được giao dịch như hiện nay.

Điều này sẽ góp phần làm tăng thanh khoản cho thị trường chứng khoán. Hơn nữa, việc đẩy nhanh thời gian thanh toán cũng sẽ tạo điều kiện cho việc kéo dài thêm nữa thời gian giao dịch buổi chiều.

Các công ty chứng khoán, 2 sở giao dịch chứng khoán và các đơn vị khác đều có sự đồng thuận cao vì đây là giải pháp kỹ thuật tốt, có khả năng tạo hiệu ứng tích cực cho thị trường chứng khoán trong giai đoạn khó khăn hiện nay.