Rạng sáng ngày 24/11 (theo giờ Việt Nam), Iran và 6 cường quốc thế giới đã đạt được thỏa thuận đột phá liên quan tới chương trình phát triển hạt nhân của nước Cộng hòa Hồi giáo, các hãng tin Reuters, AFP cho biết.

"Chúng tôi đã đạt được thỏa thuận", hãng tin AFP dẫn chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif trên tài khoản Twitter cá nhân. Như vậy sau rất nhiều vòng đàm phán, cuối cùng Iran và nhóm P5+1 (5 ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và Đức) cũng đã đạt được một thỏa thuận đủ để làm hài lòng tất cả các bên có liên quan.

Vòng đàm phán mới vừa kết thúc giữa Iran và 6 cường quốc thế giới đã được khởi động kể từ ngày 20/11 vừa qua. Đây là vòng đàm phán thứ ba giữa các bên có liên quan trong vòng một tháng qua. Dư luận thế giới đánh giá đây là bước đi quan trọng đầu tiên trong việc giải quyết tình trạng đối đầu đầy nguy hiểm đã kéo dài trong suốt một thập kỷ qua giữa các bên.

Theo công bố sáng ngày 24/11 của Nhà Trắng, thỏa thuận vừa đạt được tại Geneva (Thụy Sỹ) giữa Iran và nhóm P5+1 bao gồm các nội dung chính như sau: Iran nhất trí ngừng hoạt động làm giàu uranium trên 5%, tháo dỡ các kết nối kỹ thuật cho phép làm giàu uranium trên 5%, vô hiệu hóa kho dự trữ uranium được làm giàu lên cấp độ gần 20% bằng cách pha loãng.

Iran cam kết sẽ không lắp đặt các máy ly tâm làm giàu uranium tại cơ sở hạt nhân Fordow và ngưng hoạt động các chương trình tại Natanz, cũng như ngưng hoạt động lò phản ứng hạt nhân mới tại cơ sở Arak và cho phép các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) được tiếp cận và thị sát các cơ sở hạt nhân Natanz và Fordow hàng ngày.

Iran sẽ không xây dựng một cơ sở có khả năng tái chế, từ đó Tehran không thể phân tách plutoni từ nhiên liệu đã qua sử dụng. Nhóm P5+1 sẽ thành lập một "ủy ban chung" để làm việc với IAEA và giám sát việc thực thi thỏa thuận này, trong đó bao gồm quy mô quân sự tiềm tàng trong chương trình hạt nhân Iran cũng như các hoạt động ở cơ sở Parchin của Tehran.

Đổi lại, 6 cường quốc sẽ nới lỏng tạm thời biện pháp trừng phạt đối với Iran, đồng thời sẽ không áp đặt bất cứ biện pháp trừng phạt mới liên quan tới hạt nhân trong 6 tháng nếu Iran giữ được cam kết đến khi kết thúc thỏa thuận. Trong 6 tháng tới, sẽ chuyển cho Iran 4,2 tỷ USD đang bị phong tỏa do các biện pháp trừng phạt hoạt động kinh doanh dầu mỏ của Tehran.

Một điểm đáng quan tâm khác trong thỏa thuận quan trọng này là việc các cường quốc thế giới sẽ tạm dừng một số biện pháp trừng phạt nhằm vào vàng và kim loại quý, lĩnh vực ôtô, xuất khẩu chất hóa dầu của Iran, tạo cơ hội để Iran thu về khoảng 1,5 tỷ USD, cho phép duy tu cũng như kiểm tra an toàn đối với các hãng hàng không Iran hoạt động trong nước này.

Tuy nhiên, theo giới phân tích, điểm nhấn quan trọng nhất trong thỏa thuận chính là việc nhóm P5+1 chấp nhận để cho Iran làm giàu uranium dưới 5%. Điều này có nghĩa là P5+1 đã gián tiếp công nhận quyền sở hữu hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran. Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Iran Abbas Araqchi nói, "chương trình làm giàu" hạt nhân của Iran đã được công nhận.

Trong tuyên bố hôm qua, Nhà Trắng nói rằng, thỏa thuận trên đánh dấu bước ngoặt trong tiến trình đàm phán hạt nhân với Tehran. Tổng thống Barack Obama nhận định rằng, đây là bước đi đầu tiên rất quan trọng. Tuy nhiên, phía Mỹ cũng cho rằng, thỏa thuận chỉ có tính chất tạm thời và Iran cần cố gắng nhiều hơn để chấm dứt lệnh trừng phạt đối với quốc gia này.

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Anh William Hague bình luận thỏa thuận giữa Iran và P5+1 "tốt cho cả thế giới, trong đó có các quốc gia Trung Đông và cả bản thân người dân Iran". Trong khi người đồng cấp Pháp Laurent Fabius đánh giá thỏa thuận hạt nhân với Iran là một bước đi quan trọng để duy trì "hòa bình và an ninh" nhưng sẽ cần giám sát chặt chẽ việc thực thi.

Trong một tuyên bố, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói, thỏa thuận sẽ giúp duy trì hệ thống không phổ biến vũ khí hạt nhân của quốc tế, bảo vệ hòa bình và ổn định ở khu vực Trung Đông. Từ Nga, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Sergei Lavrov nói, thỏa thuận có lợi cho tất cả các bên. Ông tuyên bố, "không ai thua cuộc, tất cả mọi người đều chiến thắng".

Tuy nhiên, trái ngược với tâm trạng phấn khởi của cộng đồng quốc tế, đồng minh của Mỹ tại Trung Đông lại có phản ứng trái ngược. Thủ tướng Israel, ông Benjamin Netanyahu, giận dữ cho rằng, "đây là một thỏa thuận tồi tệ, một sai lầm lịch sử đã giúp cho Iran có được cái mà họ mong muốn, đó là giảm bớt cấm vận mà vẫn giữ được phần lớn chương trình hạt nhân".

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Israel Avigdor Lieberman nhận định, thỏa thuận lần này hợp pháp hóa chương trình làm giàu uranium của Tehran và đây không khác gì một cuộc đảo chính ngoại giao. Còn Bộ trưởng Bộ Kinh tế Naftali Bennett thì tuyên bố rằng, Israel không chịu sự ràng buộc bởi thỏa thuận đã được ký kết tại Geneva (Thụy Sỹ) và nước này có quyền tự vệ.

Đáp lại, thủ lĩnh tinh thần tối cao của Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei đã lên tiếng ca ngợi "thành quả" đạt được của phái đoàn đàm phán Iran. Trong thư gửi Tổng thống Iran Hassan Rouhani, Đại giáo chủ Khamenei nhận định rằng, thỏa thuận mới ký kết là nền tảng cho những tiến triển xa hơn và các buổi cầu nguyện của dân tộc Iran đã đóng góp cho thành công này.