Thời gian qua, cổ phiếu của nhiều công ty có mức vốn nhỏ, giá trị cổ phiếu thấp, kết quả kinh doanh ở mức bình thường hoặc không tốt tăng giá mạnh.

Đây là những cổ phiếu mà nhà đầu tư gọi là các peny stocks, hay cổ phiếu "hạng ruồi". Vậy đâu là nguyên nhân tăng giá của các cổ phiếu này?

Cổ phiếu giá thấp có thật rẻ?

Những công ty này đa số có kết quả kinh doanh không được tốt, chẳng hạn Công ty Cổ phần Bông Bạch Tuyết (mã BBT), lợi nhuận cả năm chỉ đạt 3,371 tỉ đồng trong khi kế hoạch của công ty đặt ra là 5,32 tỉ. Nếu so với mức vốn chủ sở hữu xấp xỉ 78 tỉ đồng thì đây là con số hết sức khiêm tốn, tức ROE chỉ đạt gần 5%.

Công ty Cổ phần Cơ khí Bình Triệu (BTC) mới thoát khỏi tình trạng làm ăn thua lỗ, lợi nhuận cả năm 2006 đạt 712 triệu, chỉ bằng 70% kế hoạch. So với vốn điều lệ hơn 13 tỉ thì đây là mức yếu kém.

Công ty Cổ phần Chế biến hàng xuất khẩu Long An (LAF) cũng đang trong tình trạng kinh doanh thua lỗ. Công ty Cổ phần Đồ hộp Hạ Long (CAN) và công ty cổ phần văn hoá Phương Nam (PNC), lợi nhuận năm 2006 đạt kế hoạch nhưng xét các chỉ tiêu cơ bản như tăng trưởng doanh thu, tăng trưởng lợi nhuận, ROE cũng không phải là những con số đẹp. Như vậy kết quả sản xuất kinh doanh không phải là nguyên nhân tăng giá của cổ phiếu.

Chỉ số PE của các cổ phiếu này hiện tại cũng không phải là mức hấp dẫn. Ngày 8.3.2007, BBT có chỉ số PE= 51, BTC có PE=71, đây là mức của những công ty hàng đầu trong những ngành có tốc độ tăng trưởng hàng đầu trong nền kinh tế.

LAF thì vẫn trong tình trạng thua lỗ, CAN và PNC có các mức PE tương ứng là 16.5 và 26.5. Vậy nhìn chung thì xét theo chỉ số này đặt trong môi trường ngành cũng như PE bình quân của thị trường thì chỉ có mỗi CAN có thể mua được ở mức giá xem xét.

Do tình trạng kinh doanh không được tốt, các tổ chức lớn và nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ cổ phiếu này cũng rất ít. Nhiều nhất là CAN khi nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ khoảng 26% trong 49% tỉ lệ được phép. Các cổ phiếu khác có mức nắm giữ từ 7% đến hơn 1%.

Động lực nằm ở đâu?

Thị trường chứng khoán mỗi khi vào cao trào tăng giá thường kéo theo một lượng lớn nhà đầu tư cá nhân, chưa có nhiều kiến thức hay thậm chí không biết tí gì về chứng khoán tham gia theo cấp số nhân. Điều này có thể kiểm chứng bằng lượng tài khoản mới mở ồ ạt trong thời gian vừa qua cùng với tình trạng đông nghẹt tại các công ty chứng khoán hiện tại.

Xét về tâm lý mua bán của đối tượng này, họ thường nghĩ những cổ phiếu có giá thấp là rẻ. Đây có thể coi là một nguyên nhân làm cho cổ phiếu "hạng ruồi" tăng giá mạnh trong thời gian qua.

Nhân tố thứ hai cổ vũ cho cổ phiếu này tăng giá là sự tham gia của các nhà đầu tư có kinh nghiệm. Nắm bắt được tâm lý và tình trạng tham gia của các nhà đầu tư mới. Họ đi trước trong việc mua cổ phiếu đó, sau đó tìm những biện pháp cổ vũ cho những đối tượng mới tham gia để rồi bán lại cho họ.

Nguyên nhân thứ ba là tình trạng cung cầu và tình trạng quá tải tại các công ty chứng khoán. Hiện nhu cầu kinh doanh chứng khoán rất lớn trong khi nguồn cung rất hạn chế. Khi nhà đầu tư đặt mua nhiều phiên liên tiếp vẫn không mua được sẽ có xu hướng chuyển sang mua những cổ phiếu này vì dễ mua hơn do các nhà đầu tư lớn có lợi thế trong mua bán ít tham gia.

Nhớ lại thời điểm tháng 3 và tháng 4/2006, kịch bản của thị trường cũng diễn ra tương tự: Các cổ phiếu tốt tăng giá và các cổ phiếu nhỏ tăng. Dự đoán về một đợt điều chỉnh trong thời gian tới sẽ xảy ra, tuy nhiên thời điểm chính xác thì vẫn còn là một câu hỏi.