Đây là dự án luật đã được thảo luận tại Quốc hội và đa số đại biểu cho rằng nên được xem xét, thông qua theo quy trình ba kỳ họp, thay vì hai kỳ như đa số luật khác.

Luôn có ý kiến khác nhau ở mọi phiên thảo luận là quy định về hình thức tố cáo và đơn thư tố cáo nặc danh.

Mặc dù nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung mở rộng thêm các hình thức tố cáo qua: điện thoại, fax, hộp thư điện tử... nhưng dự thảo luật mới nhất Chính phủ vẫn đề nghị giữ nguyên quy định 2 hình thức tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp.

Đây là vấn đề phức tạp có nhiều quan điểm trái chiều, Chính phủ đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổng hợp để Đảng đoàn Quốc hội báo cáo Bộ Chính trị - Tổng thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Cơ quan thẩm tra dự án luật - Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - cho rằng, dự thảo luật tuy có tiếp thu một phần ý kiến đại biểu Quốc hội nhưng còn chưa rõ ràng, vẫn chưa đáp ứng được mục đích, yêu cầu sửa đổi luật.

Bởi vì, vấn đề căn bản, mấu chốt là xác định được nội dung tố cáo có căn cứ, chính xác, rõ địa chỉ, họ tên người tố cáo là điều kiện đủ để thụ lý giải quyết. Việc tố cáo qua thư điện tử, fax, điện thoại thực chất cũng chỉ là các phương thức thể hiện khác nhau của 2 hình thức tố cáo mà dự thảo luật đã quy định là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp. 

Vì vậy,  cơ quan thẩm tra đề nghị dự thảo luật chỉnh lý theo hướng: quy định hình thức tố cáo bằng đơn và các hình thức tố cáo khác theo  quy định của pháp luật (hình thức khác có thể bao gồm thư điện tử, fax, điện thoại mà các luật khác đã quy định).

Ngoài ra, có nhiều ý kiến cho rằng, để tạo điều kiện thuận lợi cho người tố cáo và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật (tương tự quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Phòng, chống tham nhũng…) cần quy định 2 hình thức là tố cáo bằng văn bản (thay cho tố cáo bằng đơn) và tố cáo bằng lời nói (thay cho tố cáo trực tiếp).

Đồng tình với cơ quan thẩm tra,  Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nói: trong xu thế công nghệ thông tin, có khi người ta ngồi ở nhà xử lý tất cả các vấn đề. Nếu giữ không chấp nhận tố cáo qua điện thoại, fax, thư điện tử thì cũng phải cân nhắc. Phải chăng vẫn chấp nhận những đơn thư theo hình thức này nếu có đầy đủ địa chỉ, căn cứ pháp lý - ông Hiển góp ý.

Phó chủ tịch Hiển cũng cho biết ông băn khoăn nhất là không hiểu trên thế giới có nước nào nhiều tố cáo, khiếu nại như Việt Nam không? Cách họ giải quyết, xử lý vấn đề này như thế nào? “Tôi từng ở địa phương thì biết rồi, nếu ban hành luật không cẩn thận thì tình hình không diễn biễn theo chiều hướng tốt mà thậm chí còn tạo ra phức tạp”, ông Hiển nêu quan điểm.

Cũng như hình thức tố cáo, Chính phủ đề nghị xin ý kiến Bộ Chính trị cả quy định về đơn tố cáo nặc danh.

Quan điểm của Chính phủ là không quy định việc xem xét giải quyết tố cáo nặc danh, mạo danh, nhằm đề cao trách nhiệm của người tố cáo, cũng như hạn chế tình trạng tố cáo tràn lan, thiếu căn cứ, lợi dụng quyền tố cáo để bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, có trường hợp do sợ bị trả thù, trù dập nên người tố cáo không nêu rõ họ tên, địa chỉ nhưng trong đơn tố cáo có nội dung rõ ràng, cụ thể, gửi kèm nhiều bằng chứng chứng minh các hành vi vi phạm như băng hình, ghi âm, tài liệu…và các cơ quan nhà nước không gặp khó khăn khi xác minh, kết luận. 

Để không bị bỏ sót, bỏ lọt hành vi vi phạm pháp luật, Chính phủ cho rằng cần có quy định hợp lý về vấn đề này. Do vậy, dự thảo luật đã được chỉnh lý, quy định: trường hợp đơn tố cáo nặc danh, mạo danh, không rõ họ tên, địa chỉ của người tố cáo thì không thụ lý giải quyết. Trong trường hợp đơn tố cáo nặc danh, mạo danh nhưng nội dung, thông tin rõ về người vi phạm, hành vi vi phạm pháp luật, có tài liệu, bằng chứng cụ thể, có cơ sở thẩm tra, xác minh thì người tiếp nhận đơn tố cáo trình người đứng đầu cơ quan quản lý cùng cấp xem xét, quyết định để phục vụ cho công tác quản lý, kiểm tra, thanh tra. 

Theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân thì “chắc chắn phải xin ý kiến Bộ Chính trị” . Bà cho biết, đã từng đọc những đơn tố cáo không rõ tên, địa chỉ, nhưng nội dung rất rõ, kèm theo bằng chứng rất rõ thì cũng đủ cơ sở để xem xét.

“Không phải đi vào để xử lý nhưng để biết được tình hình để tăng cường công tác quản lý và qua công tác quản lý thì xem có hành vi vi phạm hay không chứ không phải làm ngơ trước những đơn thư nặc danh mà có nội dung”, Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.