Nếu 1,6 tỷ cổ phiếu VCB của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) được niêm yết bổ sung, cổ phiếu VCB không những trở thành một trong số 4 cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất tại Sở Giao dịch chứng khoán Tp.HCM, mà giá cổ phiếu VCB sẽ có tác động đáng kể tới sự tăng giảm của VN-Index (khoảng 8,7%).

Cùng với một số mã chứng khoán có vốn hóa lớn khác, việc niêm yết bổ sung của VCB có thể sẽ làm sai lệch VN-Index hiện nay. Liên quan đến giải pháp xử lý những bất cập này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Sơn, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán.

Hiện nay, Ủy ban Chứng khoán đã nhận được hồ sơ xin niêm yết bổ sung của VCB chưa, thưa ông?

Hiện nay, Vietcombank chưa có văn bản chính thức gửi Sở Giao dịch chứng khoán Tp.HCM, Ủy ban Chứng khoán về việc xin niêm yết bổ sung số lượng cổ phiếu trên, vì vậy Ủy ban Chứng khoán cũng chưa biết mục đích của việc niêm yết bổ sung số lượng cổ phiếu nhà nước nắm giữ này để làm gì.

Việc niêm yết bổ sung số lượng 1,6 tỷ cổ phiếu VCB cần được nhìn nhận trên hai khía cạnh. Thứ nhất, khi niêm yết bổ sung 1,6 tỷ cổ phiếu do nhà nước nắm giữ mà Nhà nước lại chưa có kế hoạch bán giảm vốn (thoái vốn) thì việc đưa vào niêm yết khối lượng lớn cổ phiếu sẽ không có nhiều ý nghĩa.

Đối với các ngân hàng thương mại, việc niêm yết cổ phiếu ngoài việc phải có kiến của đại hội đồng cổ đông thì còn phải có sự chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước, theo tôi được biết Ngân hàng Nhà nước đã chấp thuận việc này, còn đại hội đồng cổ đông đã chấp thuận hay chưa thì tôi không được biết.

Do đó, cổ đông phải cân nhắc kỹ điều này, vì khi vào niêm yết Vietcombank sẽ phải chịu một số phí niêm yết khá lớn cho số lượng cổ phiếu niêm yết mà không được giao dịch.

Thứ  hai, việc tăng số lượng cổ phiếu niêm yết của Vietcombank nhưng không tăng số lượng cổ phiếu có thể chuyển nhượng được (free float) sẽ làm tăng tác động tới cách tính VN-Index hiện nay, do trong cách tính chỉ số hiện tại, quyền số vẫn tính trên tổng số cổ phiếu niêm yết (outstanding stock) chứ không tính trên số cổ phiếu có thể chuyển nhượng (free float).

Và như vậy, việc sai lệch chỉ số do tác động của nhóm cổ phiếu có mức vốn hóa thị trường lớn, nhưng thanh khoản kém sẽ làm méo mó chỉ số như hiện nay.

Trong thời gian qua, sự biến  động của VN-Index phụ thuộc vào một số cổ phiếu có vốn hóa lớn. Góc độ quản lý thị trường, hiện tượng này có bình thường không, thưa ông?

Đúng là chỉ số chứng khoán hiện nay chưa phản ánh được chuẩn xác diễn biến thị trường vì thực tế nhiều phiên giao dịch, có tới 70-80% mã chứng khoán nhỏ xuống giá nhưng chỉ số chứng khoán lại tăng theo sự tăng giá của vài mã có mức vốn hóa lớn.

Thực tiễn này đang đặt ra việc các sở giao dịch chứng khoán cần phải xây dựng thêm nhiều bộ chỉ số mới bên cạnh các chỉ số hiện tại để có thể đánh giá chuẩn xác mức độ diễn biến của thị trường.  

Theo tôi, bên cạnh hai chỉ số cổ phiếu tổng hợp hiện tại, cần xây dựng thêm các chỉ số theo top 30 hoặc top 50 và các nhóm chỉ số theo chuẩn phân ngành. Đó cũng là lý do nhiều thị trường chứng khoán quốc tế họ đưa ra các chỉ số khác nhau như chỉ số tổng hợp, chỉ số giá cổ phiếu Top…

Do đó, sẽ cần có bộ chỉ số mới để phản ánh chính xác hơn diễn biến thị trường.

Bộ chỉ số mới sẽ được xây dựng trên nguyên tắc nào, thưa ông?

Trước hết, tôi xin nói thêm vừa qua có nhiều ý kiến cho rằng, cách xây dựng chỉ số VN-Index ở Việt Nam không đúng vì không phản ánh chính xác diễn biến thị trường và cần có sự thay đổi. Theo tôi, những ý kiến phát biểu như vậy là chưa hoàn toàn chuẩn xác.

Thực tế, thì hệ thống tính toán chỉ số VN-Index là hoàn toàn tự động và nằm chung trong phần mềm hệ thống giao dịch do Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan hỗ trợ Việt Nam, đây là phần mềm hệ thống thuộc bản quyền nhà cung cấp phần mềm chuyên nghiệp của Mỹ, chứ không phải chúng ta tự viết, nên nói là sai hay đúng.

Chỉ có điều khác biệt là khi tính toán quyền số thì do đặc thù của Việt Nam số lượng cổ phiếu đang lưu hành và số lượng cổ phiếu được chuyển nhượng không đồng nhất nên dẫn đến sự sai lệch khá lớn.  

Thực tế của Việt Nam khác với thông lệ quốc tế. Với quốc tế, toàn bộ số cổ phiếu đang lưu hành và cổ phiếu có thể chuyển nhượng được gần như là một, nghĩa là số cổ phiếu đăng ký gần như được chuyển nhượng hoàn toàn nên với cách tính chỉ số như VN-Index hiện nay thì diễn biến thị trường được phản ánh hoàn toàn chính xác.

Nhưng với đặc thù của Việt Nam, do đặc điểm có nhiều doanh nghiệp cổ phần hiện nay là do chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước nên có câu chuyện như VCB (tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu của Nhà nước lớn), số cổ phiếu được phép chuyển nhượng tự do rất ít, nên đã làm cho quyền số thay đổi và làm cho độ chính xác của chỉ số bị lệch.

Đấy là điểm mấu chốt cần phải thay đổi khi tính lại chỉ số chứng khoán.

Quan điểm của tôi là cần có sự thay đổi trong cách tính toán chỉ số, nhưng điều đó không có nghĩa là làm lại các chỉ số hiện nay của hai sở giao dịch chứng khoán, vì nguyên tắc của chỉ số là so sánh và đánh giá các dữ liệu quá khứ, có tính kế thừa, liên tục.  

Vừa qua, Ủy ban Chứng khoán đã có văn bản chỉ đạo hai sở giao dịch chứng khoán nghiên cứu và tính toán xây dựng các chỉ số khác như theo top 30 hay top 50 công ty hàng đầu; chỉ số ngành kinh tế…, bên cạnh chỉ số hiện hành, để báo cáo Ủy ban Chứng khoán đưa vào thực hiện.

Trên cơ sở đó, xem xét lại phương pháp tính quyền số trong rổ tính chỉ số theo thực tế của Việt Nam, tức là quyền số chỉ nên tính toán trên số cổ phiếu chuyển nhượng được để phản ánh chính xác diễn biến của thị trường.

Hiện tại, hai sở giao dịch chứng khoán cũng đã thành lập bộ phận nghiên cứu, xây dựng chỉ số và phối hợp với các chuyên gia để xây dựng và báo cáo Ủy ban Chứng khoán công nhận để đưa thêm vào hệ thống các chỉ báo thị trường, qua đó góp phần giúp nhà đầu tư có thể tham khảo các bộ chỉ số khác nhau.