Bài viết của LS. Nguyễn Hữu Phước và LS. Nguyễn Gia Huy Chương (Văn phòng luật sự Phước & các cộng sự).

Những năm gần đây, các giao dịch kinh tế, dân sự, lao động phát sinh ngày càng nhiều và từ đó cũng phát sinh những mâu thuẫn và tranh chấp quyền lợi giữa các nhóm đối tượng có lợi ích khác nhau.

Vì thế, nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý của luật sư ngày càng cần thiết và đa dạng, đồng thời khách hàng cũng đòi hỏi chất lượng dịch vụ và tính chuyên nghiệp cao hơn từ luật sư.

Tuy nhiên, trong quá trình cung cấp dịch vụ pháp lý, một vấn đề rất nhạy cảm nhưng lại đóng vai trò quyết định để khách hàng và luật sư có thể đi đến một thỏa thuận chung về cung cấp dịch vụ pháp lý, đó là mức thù lao của luật sư. Trên thực tế, việc xác định mức thù lao hợp lý của luật sư và phương thức thanh toán phù hợp cho cả hai bên trong bối cảnh hiện nay là một điều không dễ dàng.

Vì vậy, trong nhiều trường hợp, các bên dù đã mất rất nhiều thời gian thương lượng nhưng vẫn không thể hiểu và thống nhất về cách tính thù lao của luật sư. Từ đó, quan hệ cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư cho khách hàng không thể được hình thành hoặc gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện.

Những yếu tố ảnh hưởng đến thù lao của luật sư

Theo Luật Luật sư, mức thù lao của luật sư được tính theo: nội dung, tính chất của dịch vụ pháp lý; thời gian và công sức của luật sư được sử dụng để thực hiện dịch vụ pháp lý; và kinh nghiệm, uy tín của luật sư.

Trong thực tế, mức thù lao của luật sư còn dựa vào các yếu tố như nơi hành nghề (ở thành thị và những khu vực trung tâm hành chính - kinh tế thì thù lao luật sư thường cao hơn các nơi khác); kết quả công việc; tư vấn (ý kiến pháp lý của luật sư chỉ được đưa ra sau khi luật sư bỏ thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và kiểm tra đối với công việc được giao) và một số chi phí hoạt động khác.

Luật sư thường tính thù lao theo các hình thức sau: (i) thù lao dựa trên số giờ phát sinh thực tế của luật sư và các trợ lý luật sư dành cho công việc được giao và mức phí thù lao dịch vụ tiêu chuẩn tính theo giờ của luật sư (thù lao theo giờ); (ii) thù lao trọn gói; (iii) thù lao ứng trước; và (iv) thù lao tùy thuộc vào kết quả công việc (thù lao kết quả).

Trả thù lao cho luật sư theo kiểu nào?

Tâm lý chung của khách hàng là muốn được trả cho luật sư ở một mức thù lao trọn gói dựa vào kết quả thành công sau cùng của công việc được giao khi hai bên giao kết hợp đồng dịch vụ pháp lý.

Hình thức tính thù lao này giúp khách hàng xác định chính xác khoản chi phí phải tiêu tốn cho vụ việc, bảo đảm chi phí thù lao phải trả cho luật sư sẽ không vượt quá kết quả mà luật sư đạt được, cũng như bảo đảm rằng chỉ tốn thù lao cho luật sư khi công việc được giao đạt kết quả như khách hàng mong muốn. Nếu kết quả công việc không thành công hay thành công không như khách hàng mong muốn thì luật sư có rủi ro là không được khách hàng trả thù lao, mất thời gian và chi phí mà luật sư đã bỏ ra để thực hiện công việc.

Trong khi đó, luật sư muốn được khách hàng trả thù lao dựa trên số thời gian thực tế đã bỏ ra cho công việc được giao với mức thù lao được hai bên thỏa thuận khi ký hợp đồng dịch vụ pháp lý. Hình thức tính thù lao này giúp luật sư chắc chắn có được thu nhập ổn định khi làm việc cho khách hàng, luật sư sẽ không phải lo lắng về thời gian phải sử dụng để thực hiện công việc dịch vụ (vì sẽ được khách hàng trả thù lao), đồng thời sẽ chỉ tập trung vào kết quả của vụ việc và phương cách để đạt được kết quả.

Tuy nhiên, trong một chừng mực nào đó, cách tính thù lao theo giờ này lại gây bất lợi cho khách hàng vì khách hàng không thể kiểm soát được số tiền thù lao phải trả cho luật sư.

Giải pháp để giảm thiểu mâu thuẫn giữa luật sư và khách hàng về thù lao

Để giảm thiểu mâu thuẫn giữa luật sư và khách hàng về vấn đề thù lao của luật sư, các bên liên quan cần lưu ý các điểm sau:

(a) Tùy theo loại công việc pháp lý được giao (tư vấn, tranh tụng, dịch vụ, công việc hỗn hợp), luật sư và khách hàng cần đánh giá tổng quan thời gian mà luật sư sẽ bỏ ra cho công việc, khả năng hoàn thành công việc của luật sư và khả năng thanh toán của khách hàng để xác định cách tính thù lao phù hợp cho lợi ích của các bên và vì kết quả công việc dịch vụ.

Trong đa số các trường hợp, thù lao theo giờ thường được áp dụng đối với những công việc tư vấn mà cả khách hàng và luật sư đều chưa thể xác định thời gian hoàn thành công việc; thù lao trọn gói nên được áp dụng đối với các dịch vụ pháp lý mà Nhà nước quy định khung thù lao cho luật sư (tranh tụng hình sự) hay những dịch vụ pháp lý có tính chất lặp đi lặp lại mà luật sư có thể ước tính được khá chính xác số thời gian mà mình phải sử dụng cũng như thời gian dự kiến hoàn thành công việc (ví dụ như thủ tục xin giấy phép thành lập doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện; đăng ký giao dịch bảo đảm, công chứng, dịch thuật).

Loại thù lao trả trước nên được áp dụng đối với những vụ án hình sự hay các dịch vụ tư vấn pháp lý thường xuyên cho các công ty, doanh nghiệp. Thù lao kết quả nên áp dụng cho các dịch vụ như đòi nợ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm. Thù lao hỗn hợp được áp dụng đối với những trường hợp mà khách hàng có nhưng không đủ khả năng thanh toán thù lao của luật sư, trong những trường hợp này luật sư sẽ nhận một số thù lao trả trước, phần thù lao kết quả còn lại sẽ tùy thuộc vào kết quả của vụ việc được giao.

(b) Hai bên cần dành nhiều thời gian hơn trong việc soạn thảo và ký kết một hợp đồng dịch vụ pháp lý chặt chẽ, chi tiết và đầy đủ. Đặc biệt đối với cách tính thù lao theo giờ làm việc của luật sư, trong hợp đồng dịch vụ pháp lý cần ghi rõ cách tính giờ của luật sư được quy định như thế nào, thời gian di chuyển, nghiên cứu hồ sơ, trao đổi với các đồng sự và cơ quan nhà nước của luật sư có được tính thù lao không, nếu tính thì tính theo mức thù lao nào.

Cần đưa ra những thời điểm cụ thể khi mức thù lao lên đến một mức nào đó thì luật sư phải thông báo cho khách hàng biết để khách hàng dự trù chi phí và quyết định có tiếp tục theo đuổi vụ việc hay không. Hay đối với thù lao kết quả, cần quy định rõ trong hợp đồng dịch vụ pháp lý những yếu tố nào hợp thành sẽ được xem là cơ sở để quyết định luật sư đã hoàn thành công việc được giao như ý muốn của khách hàng.

(c) Dịch vụ pháp lý cũng là một loại hình dịch vụ trong vô số các loại hình dịch vụ khác, mức thù lao của luật sư cũng cần phải được hai bên thương lượng dựa trên giá thị trường tại địa phương. Luật sư không nên quá cứng nhắc trong việc yêu cầu hoặc áp đặt khách hàng phải theo một phương thức tính thù lao nhất định.

Hơn nữa, do dịch vụ pháp lý là một loại hình dịch vụ đặc thù dựa trên sự tin tưởng của khách hàng đối với luật sư do đó khách hàng cũng không nên xem luật sư đơn thuần là một người cung cấp dịch vụ bình thường và cố gắng “trả giá” để được mức thù lao luật sư thấp nhất.

* Thù lao theo giờ được tính trên số giờ thực tế mà luật sư đã bỏ ra để thực hiện công việc cho đến khi hoàn tất. Hiện nay, mức thù lao theo giờ của luật sư tại các chi nhánh hãng luật nước ngoài tại Việt Nam xê dịch trong khoảng từ 250-450 USD/giờ. Đối với các luật sư Việt Nam ở các hãng luật trong nước, mức này trong khoảng 100-250 USD/giờ.