Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có tổng chiều dài khoảng 1.541 km, nối từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) đến ga Thủ Thiêm (Thành phố Hồ Chí Minh). Đoạn qua Nghệ An dài 85,5 km, đi qua 18 xã, phường. Ga chính của đoạn tuyến đặt tại xã Hưng Nguyên, kèm hai trạm bảo dưỡng tại xã Đức Châu và xã Hưng Nguyên Nam.

Tại địa phương này, dự án ảnh hưởng trực tiếp tới 38 cụm dân cư với khoảng 2.150 hộ có đất ở nằm trong phạm vi giải phóng mặt bằng. Trong đó, 1.942 hộ phải di dời, bố trí tái định cư. Tổng diện tích giải phóng mặt bằng dự kiến khoảng 519,2 ha, chi phí ước hơn 6.397 tỷ đồng. Để đáp ứng nhu cầu này, Nghệ An dự kiến đầu tư khoảng 30 khu tái định cư, tổng diện tích trên 102 ha, với mức vốn đầu tư hơn 1.450 tỷ đồng.

UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành kế hoạch giải phóng mặt bằng cho toàn bộ đoạn tuyến đi qua địa bàn, trong đó phân công rõ trách nhiệm và lộ trình cho từng sở, ban, ngành, địa phương. Mục tiêu trọng tâm trước mắt là hoàn thành các thủ tục khởi động 3 khu tái định cư tại phường Hoàng Mai, xã Tân Châu và xã Hưng Nguyên Nam vào ngày 19/8/2025.

Theo kế hoạch, ba dự án này sẽ được cắm mốc quy hoạch và cơ bản hoàn thành giải phóng mặt bằng vị trí tái định cư trước ngày 31/8/2025, đảm bảo đủ điều kiện thi công khi Chính phủ yêu cầu tổ chức lễ khởi công. Toàn bộ các khu tái định cư còn lại sẽ phải hoàn thành vào tháng 10/2026 để bàn giao mặt bằng cơ bản cho chủ đầu tư trước tháng 12/2026.

UBND tỉnh Nghệ An thống nhất giao quyền làm chủ đầu tư các dự án khu tái định cư cho UBND các xã, phường; đồng thời chỉ đạo tận dụng quỹ đất vùng phụ cận các ga đường sắt để tạo nguồn lực tái đầu tư hạ tầng, phát triển đô thị và dịch vụ. Hiện một số địa phương như phường Hoàng Mai, xã Quỳnh Lưu, xã Tân Châu, xã Hưng Nguyên Nam đã phê duyệt địa điểm xây dựng khu tái định cư sau khi tổ chức họp lấy ý kiến người dân.

Ngày 8/8 vừa qua, tại phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng, lãnh đạo các xã, phường đã báo cáo tiến độ khảo sát, lựa chọn vị trí tái định cư, đồng thời nêu những khó khăn, bất cập trong thực tiễn như cần điều chỉnh một số đoạn hướng tuyến hoặc vị trí ga depot. Đại diện các sở, ngành đã giải đáp và hướng dẫn thủ tục để tháo gỡ vướng mắc cho địa phương.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Hoàng Phú Hiền đề nghị các xã, phường sớm thành lập Hội đồng bồi thường, giải phóng mặt bằng, xây dựng kế hoạch cụ thể và xác định rõ tiến độ từng hạng mục. Chủ tịch UBND tỉnh Lê Hồng Vinh yêu cầu tăng cường tuyên truyền, vận động người dân không xây dựng mới, trồng cây hay tách thửa trong phạm vi giải phóng mặt bằng; đồng thời phổ biến lợi ích của dự án để tạo sự đồng thuận. Ông nhấn mạnh cần rà soát kỹ khung chính sách bồi thường, đảm bảo thống nhất và lựa chọn vị trí tái định cư phù hợp để người dân chấp thuận.

Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An, Trưởng ban Chỉ đạo Nguyễn Đức Trung khẳng định đây là dự án quan trọng quốc gia, được Trung ương, Quốc hội và Chính phủ đặc biệt quan tâm. Với khối lượng giải phóng mặt bằng rất lớn, công tác này sẽ gặp nhiều khó khăn, phức tạp. Ông yêu cầu bí thư cấp ủy các xã, phường phải trực tiếp chỉ đạo, giải quyết dứt điểm các thủ tục liên quan đến bồi thường, giải phóng mặt bằng, xây dựng khu tái định cư; đồng thời bảo đảm nguyên tắc nơi ở mới phải tốt hơn, thuận lợi hơn nơi ở cũ.

Theo chỉ đạo, trước tháng 8/2025, các địa phương cần rà soát và xác định rõ vị trí các công trình khó di dời để báo cáo UBND tỉnh; lập quy hoạch chi tiết, triển khai thi công khu tái định cư để bàn giao đất cho người dân trước ngày 30/6/2026. Riêng 3 khu tái định cư khởi động trong tháng 8/2025 phải hoàn thành việc lựa chọn địa điểm, phê duyệt quy hoạch chi tiết trước ngày 20/8/2025.

Với sự chỉ đạo sát sao từ lãnh đạo tỉnh và sự vào cuộc đồng bộ của các sở, ngành, địa phương, Nghệ An đặt mục tiêu hoàn thành giải phóng mặt bằng đúng tiến độ, tạo điều kiện thuận lợi để khởi công đoạn đường sắt tốc độ cao qua địa bàn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của khu vực.