Một vị giám đốc công ty liên doanh khai thác dầu khí - thuộc Tập đoàn Dầu khí - trình bày với báo chí bên hành lang của một cuộc họp về nguồn nhân lực rằng: "Mỗi lần ký lương cho các chuyên gia nước ngoài, tôi thấy xót tiền vô cùng. Lương trả cho họ rất cao, gấp nhiều chục lần so với cán bộ trong nước, nhưng đành phải cắn răng chịu".

Ông nói thêm, trả lương cao vẫn chưa yên, các chuyên gia này luôn tạo sức ép là họ có thể đi làm ở nơi khác nếu được trả lương cao hơn. Chỉ riêng ở lĩnh vực dầu khí, Việt Nam đang mất một khoản tiền rất lớn hàng năm để chi trả lương cho chuyên gia nước ngoài. Đơn giản là vì chúng ta không có người đáp ứng được những vị trí công tác đó.

Ngành dầu khí quốc gia phát triển mấy chục năm qua, nhưng chiến lược đào tạo lực lượng chuyên gia chưa phù hợp với yêu cầu của phát triển. Thuê chuyên gia nước ngoài như hiện nay không chỉ là việc phải chi những khoản tiền xót ruột, mà ngành dầu khí mất đi sự chủ động về con người. Vừa mất tiền, vừa mất sự chủ động quả thực đáng lo ngại.

Mới đây, Tập đoàn Dầu khí đã ký thoả thuận với Đại học Quốc gia Hà Nội về đào tạo nguồn nhân lực cho ngành dầu khí. Dù đơn đặt hàng có muộn mằn, nhưng đây là bước đi cần thiết và có trách nhiệm của ngành, bởi vì còn có việc lớn lao khác là đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Thoả thuận hợp tác đào tạo đó rất cần thiết, nhưng vị giám đốc chúng tôi đã giới thiệu trên còn nêu ra một ý tưởng: Cấp học bổng cho học sinh, sinh viên tài năng đi đào tạo ở nước ngoài. Ông cho rằng, nguồn chất xám có sẵn, đó là học sinh giỏi của các trường chuyên, học sinh đoạt giải thành phố, quốc gia về toán học, vật lý, hóa học...

Ngành dầu khí ký hợp đồng thoả thuận với gia đình các em, cấp học bổng đi học các chuyên ngành mũi nhọn thuộc lĩnh vực dầu khí và cam kết trở lại phục vụ có thời hạn cho đơn vị đầu tư. Nghe thì to tát nhưng tính lại thấy rất hợp lý, bởi vì cấp học bổng cho một sinh viên đi du học trong một năm chỉ tương đương với tiền lương trả cho một chuyên gia trong một tháng. Nếu như làm ngay lập tức, thì chỉ 4 - 5 năm sau, Vịệt Nam sẽ có lứa chuyên gia dầu khí đầu tiên tốt nghiệp từ nước ngoài.

Sáng kiến ký hợp đồng trực tiếp với học sinh tài năng không chỉ giải quyết bài toán nhân lực cho ngành dầu khí mà còn với nhiều ngành khác. Lợi ích từ đầu tư trực tiếp cho chất xám không thể tính hết, bởi lẽ nhân tài đất Việt được đào tạo và sử dụng hiệu quả.