Các nhà kinh tế cũng cảnh báo, sự phục hồi của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ không như kỳ vọng của các chính phủ và doanh nghiệp ở nhiều nước.

TÌNH THẾ KHÁC TRƯỚC ĐÂY CỦA TRUNG QUỐC

Trung Quốc có truyền thống dựa vào các chương trình kích thích và đầu tư mạnh tay của Chính phủ để tự thoát khỏi các cuộc suy thoái. Sự kết hợp giữa hai yếu tố này đã giúp kéo nền kinh tế toàn cầu ra khỏi tình trạng ì ạch sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Nhưng lần này, Trung Quốc ở trong tình thế khác, với khối nợ khổng lồ, khủng hoảng bất động sản và phần lớn nhu cầu về cơ sở hạ tầng của đất nước đều đã được xây dựng xong.

Theo đó, lần phục hồi này phụ thuộc vào người tiêu dùng, sau gần 3 năm bị áp đặt các biện pháp hạn chế và cấm đi lại theo chiến lược Zero Covid.

Dữ liệu cho thấy người Trung Quốc đã bắt đầu trở lại mua sắm và tiêu dùng tại các thành phố lớn và cũng có những dấu hiệu cho thấy các đợt bùng phát dịch tồi tệ nhất ở nước này đã qua.

Cũng giống người Mỹ, người tiêu dùng Trung Quốc đã tích lũy tiền bạc trong suốt giai đoạn phong tỏa nhưng niềm tin của họ hiện vẫn ở mức thấp. Trong khi nhóm người giàu đang mạnh tay mở hầu bao, nhiều người vẫn lựa chọn tiết kiệm thay vì chi tiêu.

Dấu hiệu ban đầu cho thấy, những tác động lớn nhất của sự phục hồi sẽ được cảm nhận ở bên trong Trung Quốc, thay vì ở nước ngoài. Theo dữ liệu chính thức, bao gồm khảo sát kinh doanh, doanh số và lưu lượng giao thông công cộng, mức tăng trưởng mạnh nhất sẽ đến từ các ngành dịch vụ như nhà hàng, quán bar và du lịch.

Điều này đồng nghĩa rằng một Trung Quốc đang tăng tốc phục hồi là tin tốt cho sự tăng trưởng mong manh của nền kinh tế thế giới, nhưng hiệu ứng trực tiếp của sự phục hồi này sẽ kém rõ ràng hơn ở nước ngoài so với các lần phục hồi nhờ kích thích trước đây.

“Trung Quốc sẽ có sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ, nhưng tác động lan tỏa tới phần còn lại của thế giới lần này sẽ ít hơn do chính bản chất của sự phục hồi đó”, ông Frederic Neumann, nhà kinh tế trưởng về châu Á tại HSBC, nhận xét.

Một số nhà phân tích cho rằng nền kinh tế Mỹ sẽ không được hưởng lợi đáng kể bởi ít liên quan tới ngành dịch vụ của Trung Quốc. Thậm chí, tăng trưởng của Mỹ có thể bị kìm hãm nếu việc Trung Quốc mở cửa trở lại thúc đẩy nhu cầu năng lượng và làm tăng giá năng lượng toàn cầu, từ đó gia tăng áp lực lạm phát.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 5,2% trong năm 2023, vượt xa mức dự báo 1,4% của Mỹ, 0,7% của 20 nền kinh tế trong khu vực đồng tiền chung châu Âu.

IMF cũng dự báo Trung Quốc sẽ chiếm khoảng 1/3 tăng trưởng toàn cầu trong năm nay, so với chỉ 10% của cả Mỹ và châu Âu cộng lại. Điều này sẽ đưa Trung Quốc trở lại vị thế của 5 năm trước khi xảy ra đại dịch. Năm 2022, kinh tế Mỹ tăng trưởng 2,1%, trong khi con số này của Trung Quốc là 3% - mức tăng trưởng tồi tệ nhất của nước này kể từ khi nhà lãnh đạo Mao Trạch Đông qua đời vào năm 1976. Theo đó, tỷ trọng trong tăng trưởng toàn cầu của Trung Quốc đã giảm xuống 16%.

“Việc Trung Quốc phục hồi trong năm nay sẽ vô cùng quan trọng, bởi Mỹ và châu Âu được dự báo sẽ giảm tốc tăng trưởng đáng kể”, ông Hoe Ee Khor, nhà kinh tế trưởng tại Văn phòng nghiên cứu Vĩ mô ASEAN+3, một tổ chức nghiên cứu kinh tế chuyên tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật cho các nền kinh tế ở Đông và Đông Nam Á, nhận định. “Sự phục hồi này sẽ bù đắp cho những thiếu hụt trong ba trụ cột kinh tế này”.

CÚ HÍCH LỚN NHƯNG VẪN CÓ TÂM LÝ THẬN TRỌNG

Người Trung Quốc giàu hơn sẽ giúp thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu với chi tiêu vào hàng hóa xa xỉ châu Âu và các chuyến nghỉ dưỡng ở những nơi như Đông Nam Á. Tập đoàn đồng hồ Thụy Sỹ  Swatch Group AG đầu tháng này cho biết doanh số của công ty đã phục hồi ngay sau khi Trung Quốc mở cửa trở lại và dự báo sẽ có một năm doanh thu kỷ lục nhờ thị trường Trung Quốc, Hồng Kông và Macau khi hoạt động đi lại được khôi phục.

Hôm 26/1, ông Bernard Arnault, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của tập đoàn hàng xa xỉ LVMH Moët Hennessy Louis Vuitton SE, cho biết các cửa hàng của hãng ở Macau đều đông kín khách - một sự thay đổi ngoạn mục.

“Đây là một cú hích lớn cho tất cả”, ông David Calhoun, giám đốc điều hành của Boeing Co., phát biểu tại một sự kiện vào tháng trước và mô tả việc Trung Quốc mở trở lại là một “sự kiện lớn của ngành hàng không”. “Chúng tôi đang có kế hoạch đưa các máy bay đắp chiếu trở lại và hy vọng sẽ tiếp tục giao hàng cho Trung Quốc vì các hãng bay nước này sẽ cần máy bay 737 MAX của Boeing để đáp ứng nhu cầu khôi phục bay”.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn tỏ ra thận trọng hơn. Các hộ gia đình Trung Quốc nhận được hỗ trợ tài chính từ Chính phủ trong đại dịch ít hơn nhiều so với người dân ở các nền kinh tế phát triển, và nhiều người vẫn lo lắng về thị trường việc làm yếu cũng như thị trường bất động sản tiếp tục suy giảm.

“Bất chấp những phấn khích khi Trung Quốc mở cửa trở lại, doanh thu gia dụng của chúng tôi tại nước này vẫn thấp. Trung Quốc là một dấu hỏi lớn”, giám đốc điều hành của Colgate-Palmolive Co., ông Noel Wallace, cho biết vào cuối tháng trước.

Yum China Holdings Inc., công ty quản lý các chuỗi nhà hàng gồm Kentucky Fried Chicken (KFC) và Pizza Hut ở Trung Quốc, cho biết dù doanh thu ở Trung Quốc tăng vọt trong dịp Tết Nguyên đán gần đây nhưng công ty vẫn thận trọng về triển vọng tương lai.

“Dù những cải thiện đáng kể đang diễn ra, chúng tôi nhận thấy rằng sự thận trọng trong chi tiêu của người tiêu dùng cũng đang diễn ra”, ông Joey Wat, giám đốc điều hành của Yum China cho biết hôm 7/2.

Trong những năm tăng trưởng mạnh nhờ kích thích kinh tế trước đây, khi Trung Quốc rót tiền vào bất động sản, cơ sở hạ tầng và nhà máy để thúc đẩy nền kinh tế, cả thế giới đều có nhu cầu với hàng hóa và máy móc của nước này, từ các nhà sản xuất thiết bị của Đức, nhà sản xuất đồng ở Mỹ Latinh, nhà sản xuất máy đào ở Nhật hay nhà sản xuất than ở Australia.

Năm 2009, Trung Quốc tăng trưởng 9,4% nhờ gói kích thích kinh tế trị giá 586 tỷ USD, tạo ra một đối trọng với các nền kinh tế phát triển khi đó đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Các nhà kinh tế tại Goldman Sachs ước tính việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ đóng góp thêm 1 điểm phần trăm vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm nay, chủ yếu qua nhu cầu năng lượng tăng lên, nhập khẩu tăng và hoạt động đi lại quốc tế. Những bên được hưởng lợi lớn nhất có thể là các nhà xuất khẩu dầu mỏ và các nước láng giềng của Trung Quốc ở châu Á.

Tuy nhiên, theo mô hình tính toán của Oxford Economics, sự phục hồi của Trung Quốc sẽ đóng góp ít hơn cho tăng trưởng toàn cầu. Công ty tư vấn này tính toán rằng, nếu tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Trung Quốc tăng 5% năm nay với việc chấm dứt các hạn chế Covid, tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chỉ tăng lên 1,5% - tăng 0,2 điểm phần trăm so với dự báo trước đó của họ.

Thậm chí, Goldman Sachs nhận định tác động trực tiếp của việc Trung Quốc mở cửa trở lại đối với tăng trưởng kinh tế của Mỹ là tiêu cực, cụ thể là có thể làm giảm khoảng 0,4 điểm phần trăm tăng trưởng của năm 2023. Nguyên nhân là giá dầu cao sẽ “thổi bay” những lợi ích từ sự gia tăng nhập khẩu và khách du lịch. Tuy nhiên, Mỹ và các nền kinh tế khác ít bị ảnh hưởng bởi việc mở cửa trở lại vẫn có thể được hưởng lợi từ những tác động gián tiếp, nếu sự hồi sinh của Trung Quốc thúc đẩy hoạt động kinh doanh và thương mại toàn cầu nói chung hoặc góp phần tạo mội trường tài chính nới lỏng hơn cho các hộ gia đình và doanh nghiệp.

NHỮNG VẤN ĐỀ NAN GIẢI CỦA NỀN KINH TẾ TRUNG QUỐC

Kể cả khi phục hồi tăng trưởng mạnh mẽ, nền kinh tế Trung Quốc vẫn tồn tại nhiều vấn đề. Đó là các chính quyền địa phương đang gánh khối nợ lớn, làm hạn chế khả năng chi tiêu cho cơ sở hạ tầng.

“Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các bước để thúc đẩy ngành bất động sản, như nới lỏng hạn chế cho vay với các nhà phát triển bất động sản, nhưng những chính sách như vậy được cho là chưa thể đảo ngược tình trạng doanh số nhà ảm đạm ở nước này trong tương lai gần, bởi giá nhà giảm đồng nghĩa các hộ gia đình vẫn thận trọng với việc mua nhà”, ông Tommy Wu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Commerzbank AG, nhận định. “Điều này sẽ làm hạn chế nhu cầu của Trung Quốc với các mặt hàng như quặng sắt”.

Bên cạnh đó, các mục tiêu chính sách khác của Bắc Kinh cũng có thể ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Bắc Kinh muốn sản xuất các mặt hàng giá trị cao ở trong nước thay vì nhập khẩu từ Nhật và Đức và đã hạn chế những ngành công nghiệp gây ô nhiễm như thép để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu. Năm 2022, sản lượng thép của nước này giảm 2,1% so với năm trước và nhập khẩu quặng sắt giảm 1,5%.

Với lĩnh vực hàng không, dù các chuyến bay nội địa Trung Quốc đã nhanh chóng được khôi phục, sẽ cần nhiều thời gian để các chuyến bay tới châu Âu và Mỹ trở lại mức trước đại dịch - theo ông Olivier Ponti, phó chủ tịch tại công ty tư vấn ForwardKeys.

Trong tháng 1, số chuyến bay tới các điểm đến ngoài Trung Quốc Đại lục mới chỉ bằng khoảng 15% so với cùng kỳ năm 2019. Các điểm đến phổ biến nhất chủ yếu nằm ở châu Á, gồm Macau, Hồng Kông, Tokyo và Seoul.

Theo các nhà phân tích, đóng góp của Trung Quốc vào nền kinh tế toàn cầu suy cho cùng phụ thuộc vào sức bền của hoạt động tiêu dùng. Dù các hộ gia đình nước này đã tích lũy khoảng 2,6 nghìn tỷ USD tiền tiết kiệm mới trong năm ngoái, nhưng chưa đến 30% số tiền đó sẵn sàng để chi tiêu ngay. Phần còn lại nằm trong các khoản tiền gửi dài hạn. Trong khi đó, thị trường việc làm còn yếu và giá bất động sản sụt giảm đang làm hao mòn tài sản của các hộ gia đình.

“Sự phục hồi trong tiêu dùng ở Trung Quốc sẽ diễn ra ngắn ngủi và không mạnh mẽ”, ông Logan Wright, giám đốc nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại công ty nghiên cứu Mỹ Rhodium Group, nhận xét. “Sau khi tăng trưởng nhanh vào khoảng quý hai, chi tiêu của người tiêu dùng nước này có thể sẽ mất đà phục hồi”.