Ngày 11/9/2025 tại Hà Nội, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam và Đại sứ quán Na Uy tại Hà Nội, với sự hỗ trợ của Chính phủ Na Uy, phối hợp cùng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức hội thảo về các giải pháp sáng tạo nhằm giảm ô nhiễm nhựa đại dương tại Việt Nam và khu vực ASEAN, tổng kết "Dự án Thách thức đổi mới sáng tạo giảm ô nhiễm nhựa (EPPIC)".

Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, nhấn mạnh “ô nhiễm rác thải nhựa đại dương là một trong những thách thức nghiêm trọng mang tính xuyên biên giới, là mối đe dọa to lớn đối với hệ sinh thái và môi trường ven biển cũng như đại dương. Và để giải quyết vấn đề này không phải là trách nhiệm của một quốc gia, một tổ chức hay cộng đồng đơn lẻ”.

CHẶN 3.500 TẤN NHỰA THẢI TRỰC TIẾP RA MÔI TRƯỜNG TỪ CÁC SÁNG KIẾN

Phòng, chống, giảm thiểu rác thải nhựa đại dương đã được nêu rõ tại Nghị quyết số 26/NQ-CP của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam và Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030.

Để góp phần xử lý vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa đại dương, dự án "Thách thức đổi mới sáng tạo chấm dứt ô nhiễm nhựa" (EPPIC) được Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) triển khai từ 2020 đến nay nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đại dương tại khu vực ASEAN, và đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực.

Ở Việt Nam, dự án được triển khai trong giai đoạn 2020- 2022 với các mục tiêu phù hợp với khung thể chế, chính sách về quản lý rác thải nhựa đại dương, đồng thời góp phần khẳng định vai trò của Việt Nam trong việc tích cực tham gia đề xuất và thực hiện các sáng kiến hợp tác trong khu vực ASEAN.

Trong khuôn khổ Dự án, UNDP đã phối hợp với Cục Biển và Hải đảo Việt Nam triển khai nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực như phát động Cuộc thi Ý tưởng sáng tạo chống rác thải nhựa tại một số nước ASEAN, trong đó có Việt Nam…

Giai đoạn từ năm 2022 đến nay, dự án tiếp tục được Chính phủ Na Uy hỗ trợ nhằm nhân rộng các giải pháp sáng tạo trong khu vực. Trong đó, UNDP phối hợp với Cục Biển và Hải đảo Việt Nam góp ý xây dựng và hoàn thiện Sách Đổi mới sáng tạo về nhựa.

Dự án này, ngoài việc nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của đổi mới sáng tạo là một trong những động lực chính thúc đẩy triển khai hiệu quả chính sách về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương, còn cung cấp thông tin hữu ích để thực hiện nhiệm vụ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thuộc Chương trình truyền thông về biển và đại dương đến năm 2030.

Trong 5 năm triển khai, EPPIC đã thu hút 350 hồ sơ ý tưởng từ các nước ASEAN, với nhiều giải pháp đột phá được đưa vào ứng dụng thực tiễn. Gần 3.500 tấn nhựa được ngăn chặn, tránh phát thải trực tiếp ra môi trường.

Bên cạnh khoản tài trợ ươm tạo 18.000 USD, các đội tham gia dự án còn huy động hơn 700.000 USD từ các nhà đầu tư và quỹ hỗ trợ đổi mới. Tại Việt Nam, nhiều hoạt động thí điểm đã được triển khai, từ ứng dụng di động "Săn rác" giúp cộng đồng phát hiện và thu gom rác thải, đến thử nghiệm cơ chế đặt cọc - hoàn trả (DRS) và đồng xử lý 100 tấn rác thải nhựa không thể tái chế.

Minh chứng kết quả từ các sáng kiến này chính là ống hút cỏ GreenJoy (Việt Nam), công nghệ tái chế không dung môi CIRAC (Thái Lan), trạm nạp lại sản phẩm tiêu dùng Siklus (Indonesia), nền tảng tái chế kỹ thuật số TrashCash (Philippines). Các mô hình này nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo trong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, mở ra cơ hội sinh kế mới cho cộng đồng...

VIỆT NAM KHẲNG ĐỊNH VAI TRÒ TIÊN PHONG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO GIẢM Ô NHIỄM NHỰA ĐẠI DƯƠNG

5 năm trước, dự án Thách thức đổi mới sáng tạo nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa (EPPIC) chính thức được bắt đầu. Theo bà Francesca Nardini, Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam, sáng kiến này được triển khai vào một thời điểm quan trọng, khi cuộc chiến toàn cầu chống ô nhiễm nhựa đang gia tăng mạnh mẽ. Tại Việt Nam, Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đại dương vào tháng 12/2019.

“Đây là một cam kết mang tính khu vực, với sự hợp tác chặt chẽ giữa Việt Nam và 5 quốc gia ASEAN khác. Chúng ta đã cùng nhau nỗ lực để thúc đẩy các giải pháp đổi mới sáng tạo chống ô nhiễm nhựa trong toàn khu vực ASEAN”.

Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam cho rằng ngoài việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, dự án còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựng chính sách và thúc đẩy cách tiếp cận bao trùm trong quản lý rác thải nhựa. Một trọng tâm lớn là thúc đẩy Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) mang tính bao trùm, đảm bảo lợi ích cho khu vực lao động phi chính thức – những người giữ vai trò quan trọng trong chuỗi thu gom và tái chế.

Bên cạnh đó, dự án đã cung cấp hỗ trợ cần thiết cho Việt Nam trong quá trình chuẩn bị và tham gia đàm phán hiệp ước toàn cầu về ô nhiễm nhựa, qua đó khẳng định vai trò lãnh đạo của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đặc biệt, “trong bối cảnh hiệp ước toàn cầu về nhựa sắp tới, chúng tôi tin tưởng rằng Việt Nam và các quốc gia ASEAN sẽ tiếp tục đi đầu trong những nỗ lực này, dựa trên nền tảng vững chắc mà EPPIC đã xây dựng”, bà Francesca Nardini nhấn mạnh.

Những thí điểm và thử nghiệm của EPPIC cũng đang mở đường cho các giải pháp có thể nhân rộng như: thị trường vật liệu thứ cấp, đồng xử lý rác thải nhựa khó tái chế, xây dựng cơ sở thu hồi vật liệu (MRF), và phân loại rác tại nguồn. EPPIC hình dung một tương lai giảm ô nhiễm nhựa, nơi các kỹ thuật quản lý rác thải hiệu quả cùng các sáng kiến kinh tế tuần hoàn tiềm năng như hệ thống DRS, sẽ phát triển mạnh mẽ.

Theo UNDP Việt Nam, những kết quả của EPPIC sẽ tiếp tục đóng góp và gắn kết chặt chẽ với khung chính sách hiện hành gồm Luật Bảo vệ môi trường, EPR, Quyết định 1407/QĐ-TTg về hiệp ước chống ô nhiễm nhựa toàn cầu, Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn theo Quyết định 222/QĐ-TTg.

Đánh giá cao nỗ lực đổi mới sáng tạo chấm dứt ô nhiễm nhựa của Việt Nam thông qua dự án EPPIC, ông Erlend Skutlaberg, Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Na Uy chia sẻ: "EPPIC đã tiếp cận đa chiều, kết hợp đổi mới sáng tạo, xây dựng chính sách và hợp tác khu vực nhằm tăng cường năng lực ứng phó với một trong những vấn đề cấp bách nhất hiện nay”.

Theo ông Erlend Skutlaberg, những kết quả của dự án là minh chứng rõ rằng hợp tác khu vực có thể mang lại đổi mới và tạo ra tác động thực sự, góp phần giảm rác thải nhựa và quản lý bền vững đại dương từ cấp địa phương, khu vực và quốc tế.

Thế kỷ XXI là thế kỷ của đại dương và Việt Nam xác định phát triển kinh tế biển xanh là một trong những động lực chiến lược. Trong bối cảnh đó, quản lý tổng hợp biển và đại dương không chỉ tạo sự thống nhất, mà còn là trụ cột chiến lược, giúp Việt Nam khai thác bền vững tiềm năng kinh tế biển, đổi mới sáng tạo về giảm thiểu nhựa, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ môi trường và khẳng định vị thế quốc gia biển có trách nhiệm.

Trong thời gian tới, Cục Biển và Hải đảo cho rằng Việt Nam rất cần có sự hỗ trợ các tổ chức quốc tế, đồng hành doanh nghiệp và tham gia cộng đồng địa phương để đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông, nâng cao nhận thức về phát triển bền vững biển; tạo đồng thuận chiến lược giữa các bên; tích hợp chính sách- công nghệ- truyền thông trong một khung quản trị thống nhất.

Bên cạnh đó, với mục tiêu tăng cường hợp tác nhiều bên nhằm giải quyết ô nhiễm nhựa theo chuỗi giá trị, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cũng khuyến nghị đẩy mạnh chuyển đổi hệ thống quản lý nhựa, thúc đẩy đầu tư vào giải pháp tuần hoàn và đổi mới sáng tạo theo đúng chủ trương, đường lối của Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành hỗ trợ của UNDP, Na Uy và các đối tác quốc tế trong việc thúc đẩy kinh tế biển bền vững. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành ven biển đang tái cơ cấu hành chính và mở rộng không gian phát triển, các hỗ trợ kỹ thuật và tài chính quốc tế sẽ góp phần quan trọng để nâng cao sinh kế cộng đồng ven biển, đồng thời giảm áp lực lên môi trường biển.