Trong lúc Trung Quốc đương đầu với chiến tranh thương mại, một cuộc khủng hoảng bất động sản đã kéo dài 4 năm, và tình trạng suy giảm kéo dài của niềm tin người tiêu dùng, một chỉ báo điển hình phản ánh tình trạng căng thẳng tài chính của doanh nghiệp nước này lại gần như vắng bóng hoàn toàn.

Tờ báo Financial Times dẫn số liệu từ công ty xếp hạng tín nhiệm S&P Ratings cho biết từ đầu năm đến nay, chỉ có duy nhất một vụ vỡ nợ lần đầu trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp nội địa có quy mô 4 nghìn tỷ USD của Trung Quốc. Con số này giảm nhiều so với 16 vụ tương tự trong cả năm 2024  và nhiều vụ vỡ nợ xảy ra trong cùng kỳ các năm kể từ năm 2013 đến nay.

XU HƯỚNG TIẾN BỘ BỊ ĐẢO NGƯỢC

Tuy nhiên, tờ báo nói rằng việc số vụ vỡ nợ giảm mạnh không có nghĩa là tình hình tài chính của doanh nghiệp Trung Quốc đã khởi sắc, mà thực ra phản ánh sự thay đổi quan điểm của Trung Quốc liên quan tới sự phát triển gần đây của thị trường tài chính nước này.

Trong những năm qua, Trung Quốc đã có những bước tiến gần hơn đến các chuẩn mực quốc tế của thế kỷ 21 - những chuẩn mực mà Mỹ vừa là động lực, vừa là hình mẫu - trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm lĩnh vực tài chính. Nhưng giờ đây, những bước tiến như vậy dường như đã mất đà. Trong bối cảnh triển vọng kinh tế trở nên ảm đạm hơn và rạn nứt địa chính trị với Mỹ về vấn đề thương mại, trọng tâm của Trung Quốc giờ đây đã chuyển sang giữ ổn định hệ thống tài chính thay vì mải đáp ứng các tiêu chuẩn của thế giới.

“Trung Quốc đã từng có một xu hướng bình thường hóa theo tỷ lệ vỡ nợ toàn cầu, nhưng xu hướng này bắt đầu đảo ngược trong thời gian gần đây, nhất là sau đại dịch Cocvid-19, vì rủi ro hệ thống đã trở thành một vấn đề khiến Chính phủ nước này lo ngại nhiều hơn”, nhà phân tích Charles Chang của S&P nhận định. Ông Chang nói thêm rằng Bắc Kinh đã “có một bước lùi” trên con đường đi đến “một thị trường trái phiếu vận hành bình thường”.

Thị trường trái phiếu Trung Quốc đã tồn tại và phát triển trong nhiều thập kỷ, nhưng mới chỉ ghi nhận vụ vỡ nợ doanh nghiệp đầu tiên vào năm 2014 khi Bắc Kinh thúc đẩy cải cách hệ thống tài chính, bao gồm nỗ lực đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế trên thị trường vốn mới ra đời của nước này. Vào tháng 3 năm đó, Chính phủ Trung Quốc đã nhắc tới vụ vỡ nợ của Shanghai Chaori Solar như một ví dụ về sự phát triển lành mạnh của thị trường.

Một báo cáo năm 2021 từ Hiệp hội Thị trường vốn Quốc tế (ICMA)  lưu ý rằng tình trạng vỡ nợ trái phiếu của doanh nghiệp Trung Quốc “gần như chưa xảy ra” trước năm 2015, trong bối cảnh có những giả định về sự hỗ trợ của nhà nước. Báo cáo đã trích dẫn các vấn đề bao gồm tính minh bạch và thanh khoản, nhưng cũng chỉ ra tỷ lệ vỡ nợ trái phiếu của doanh nghiệp Trung Quốc có gia tăng trong những năm gần đây và “lập trường ít can thiệp hơn” của Bắc Kinh.

Theo ước tính của S&P dựa trên dữ liệu từ nhà cung cấp Wind, thị trường trái phiếu doanh nghiệp nội địa Trung Quốc có giá trị khoảng 29 nghìn tỷ nhân dân tệ, tương đương 4 nghìn tỷ USD, vào đầu năm và vẫn đang phát triển. Tuy nhiên, sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp nội địa của Trung Quốc là cực kỳ hạn chế. Ngân hàng Sachs ước tính rằng năm ngoái, con số này đã giảm xuống mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ, kết thúc năm 2024 chỉ ở mức 0,29%, so với mức 2,4% của toàn bộ thị trường trái phiếu trong nước trên toàn cầu.

Mối lo ngại về sự ổn định tài chính ở Trung Quốc đã tăng cao sau khi cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài bắt đầu từ năm 2021 dẫn đến một làn sóng vỡ nợ trái phiếu của doanh nghiệp Trung Quốc cả trong nước và ngoài nước. Điều đó thúc đẩy Chính phủ Trung Quốc thực hiện việc kiểm soát chặt chẽ hơn. Trong một báo cáo, S&P đã đề cập đến đến “một loạt chỉ thị nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ hoàn toàn, tập trung vào các doanh nghiệp nhà nước”, bao gồm một cuộc họp báo của Hội đồng Nhà nước vào năm 2023 cho biết các doanh nghiệp nhà nước trung ương đã được chỉ đạo “đảm bảo không có tình trạng vỡ nợ trái phiếu hoàn toàn”.

Năm 2025, một vụ vỡ nợ lần đầu đã xảy ra với một doanh nghiệp trước đây không gặp khó khăn là Xinjie Investment Holding Group Co. Đây là công ty liên doanh bất động sản đã vỡ nợ số trái phiếu trị giá 350 triệu nhân dân tệ vào tháng trước.  Dữ liệu của Wind cũng cho thấy công ty địa ốc Guangzhou R&F và công ty đại lý ô tô China Grand Automotive Services đã vỡ nợ trái phiếu trong nước trong năm nay, nhưng R&F đã từng vỡ nợ ở nước ngoài trước kia, còn China Grand đã kéo dài kỳ hạn của trái phiếu - cách làm mà theo tiêu chuẩn của Trung Quốc không bị cho là vỡ nợ, dù bị quốc tế cho là vỡ nợ.

CĂNG THẲNG Ở CÁC KHOẢN VAY NGÂN HÀNG

Bà Ying Wang, một giám đốc tại Fitch Ratings, cho biết trên thị trường trái phiếu của Trung Quốc, ngoài các tổ chức tài chính, các nhà phát hành khác chủ yếu là doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước. Bà nói thêm rằng chính quyền trung ương và các địa phương Trung Quốc đã nhấn mạnh việc “giảm thiểu tình trạng vỡ nợ trái phiếu của các doanh nghiệp nhà nước để giảm tối đa rủi ro hệ thống, ưu tiên trả nợ trái phiếu hơn các nghĩa vụ nợ tư nhân”.

Một nhà phân tích khác đề nghị không tiết lộ danh tính cho biết sau nhiều lần “dọn dẹp nợ”, thị trường trái phiếu doanh nghiệp nội địa ở Trung Quốc “hiện tại thuộc về các công ty nhà nước” và chất lượng tín dụng đã được cải thiện “như một hệ quả của điều đó”.  Người này nói thêm rằng “sự hỗ trợ ngầm của Chính phủ Trung Quốc có xu hướng trở nên cao nhất khi bức tranh kinh tế trở nên bấp bênh hơn” và khả năng hỗ trợ ở thời điểm hiện tại là rất cao xét tới bối cảnh kinh tế.

Dữ liệu của S&P cho thấy chỉ có một số ít các vụ vỡ nợ trái phiếu của các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc trong những năm gần đây, trong khi các vụ vỡ nợ của khu vực tư nhân nhiều hơn. Nhiều vụ vỡ nợ trong số đó là của các doanh nghiệp phát triển bất động sản của Trung Quốc - những công ty đã vay rất nhiều cả trong và ngoài nước trong thời kỳ bùng nổ xây dựng đã thoái trào từ năm 2021. S&P cho biết, các vụ vỡ nợ trái phiếu bất động sản Trung Quốc đã lên tới đỉnh điểm ở mức chiếm 9,9% tổng số vụ vỡ nợ trái phiếu nội địa ở nước này vào năm 2022. Cùng năm, doanh nghiệp bất động sản chiếm 27,8% tổng số vụ vỡ nợ trái phiếu doanh nghiệp Trung Quốc ở nước ngoài.

Chuyên gia Chang của S&P cho biết dù tình trạng vỡ nợ trái phiếu của doanh nghiệp Trung Quốc giảm mạnh, “căng thẳng đang xuất hiện ở những phương diện khác”, bao gồm ở các khoản vay ngân hàng. Ông nói “các nhà phát hành trái phiếu đang tránh được tình trạng vỡ nợ trái phiếu, nhưng lại phải đến ngân hàng để tái cấu trúc các khoản vay và xin gia hạn khoản vay”.

“Có rất nhiều điều đang diễn ra bên ngoài thị trường trái phiếu. Tôi cho rằng có rất nhiều sắc thái phía sau những con số mà chúng ta thấy”, ông nói.