Cổ nhân có câu "lời nói chẳng mất tiền mua". Có lẽ ai đó nên nói điều này với Jack Ma, nhà sáng lập "đế chế" thương mại điện tử Alibaba và là người nắm quyền kiểm soát công ty công nghệ tại chính Ant Group.

Ở thời điểm chỉ còn vài ngày nữa là cổ phiếu Ant lên sàn chứng khoán trong vụ IPO kỷ lục 37 tỷ USD, Jack Ma phạm phải một sai lầm "chết người". Theo hãng tin Reuters, ngôi sao sáng nhất trong làng doanh nhân Trung Quốc đã có một cuộc chỉ trích công khai và mạnh mẽ nhằm vào các cơ quan giám sát tài chính và ngân hàng nước này.

SAI MỘT LI, ĐI MỘT DẶM

Phát biểu tại một hội nghị ở Thượng Hải hôm 24/10, Jack Ma nói rằng hệ thống giám sát của Trung Quốc đang gây trở ngại cho sự sáng tạo và phải được cải cách để thúc đẩy tăng trưởng. Dự hội nghị này có các quan chức cấp cao đến từ hệ thống tài chính, giám sát và chính trị của Trung Quốc.

Không dừng ở đó, Jack Ma còn nói các ngân hàng Trung Quốc đang hoạt động theo tinh thần của "hiệu cầm đồ".

Chính bài phát biểu này của Jack Ma đã dẫn tới một chuỗi sự kiện mà hệ quả là kế hoạch niêm yết của Ant bị đình chỉ vào phút chót - nguồn thạo tin tiết lộ với hãng tin Reuters.

Theo nguồn tin, sửng sốt trước những lời chỉ trích không kiêng nể của nhà sáng lập Ant, giới chức Trung Quốc đã bắt tay vào việc kiềm chế công ty tài chính đang phát triển nở rộ này. Vào ngày thứ Ba, hai sàn chứng khoán Thượng Hải và Hồng Kông đồng loạt tuyên bố tạm dừng vụ phát hành của Ant, chỉ hai ngày trước khi cổ phiếu Ant chính thức chào sàn.

Nguồn tin gần gũi với Jack Ma cho biết lúc đầu, bản thân vị tỷ phú 56 tuổi có thể không nhận thức được ảnh hưởng tai hại của bài phát biểu, nhưng những người thân cận đã cảm thấy e ngại khi biết trước nội dung cùa bài phát biểu đó. Họ khuyên Jack Ma sử dụng từ ngữ dịu hơn, bởi nhiều quan chức giám sát tài chính cấp cao sẽ dự hội nghị, nhưng Jack Ma không nghe theo sự can gián này. Ông tin rằng ông hoàn toàn có thể nói những gì ông muốn nói - theo nguồn tin.

"Jack là Jack. Ông ấy muốn nói lên suy nghĩ của ông ấy", một nguồn tin nói.

Và đó là một quyết định "sai một li, đi một dặm".

Nhiều quan chức giám sát tài chính đã nổi giận trước những lời chỉ trích của Jack Ma, nguồn tin tiết lộ với Reuters. Một người nói các quan chức cảm thấy bài phát biểu chẳng khác gì "một cú đấm vào giữa mặt họ".

CƠ QUAN CHỨC NĂNG VÀO CUỘC

Ngay sau đó, các cơ quan giám sát bắt đầu soạn các báo cáo, bao gồm một báo cáo về việc Ant đã sử dụng các sản phẩm tài chính kỹ thuật số - chẳng hạn dịch vụ thẻ tín dụng ảo Huabei - như thế nào để khuyến khích người thu nhập thấp và người trẻ vay nợ, nguồn tin cho hay.

Văn phòng Hội đồng Nhà nước Trung Quốc soạn một báo cáo về quan điểm của công chúng về bài phát biểu của Jack Ma, trình lên các nhà lãnh đạo cấp cao bao gồm Chủ tịch Tập Cận Bình - theo nguồn tin.

Một vài trong số những báo cáo này cho thấy công chúng có đánh giá tiêu cực về Jack Ma và những phát biểu của ông, nguồn tin nói.

Sau đó, các nhà lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc bắt đầu nhìn sâu hơn vào sự việc và yêu cầu điều tra kỹ lưỡng các hoạt động kinh doanh của Ant. Nguồn tin cho hay, hoạt động điều tra cuối cùng dẫn tới việc đình chỉ vụ phát hành của Ant, lẽ ra đã trở thành vụ IPO lớn nhất thế giới.

Cũng theo các nguồn thạo tin, cơ hội để kế hoạch phát hành của Ant được sớm trở lại đúng hướng là rất mong manh, bởi các cơ quan chức năng đang tìm cách siết chặt giám sát đối với công ty này. Chí ít là trong vài tháng tới, cổ phiếu Ant không thể lên sàn.

Đây là một sự đảo ngược vận may chóng mặt đối với Jack Ma, người lẽ ra đã chứng kiến khối tài sản ròng cá nhân tăng thêm ít nhất 27 tỷ USD nhờ vụ IPO của Ant.

Nhiều năm qua, các cơ quan chức năng của Trung Quốc đã để Jack Ma "tự tung tự tác", một phần bởi vị doanh nhân cỡ bự này có quan hệ thân thiết với một số quan chức cấp cao, một phần cũng bởi niềm tự hào quốc gia có được từ thành công của ông.

Nhưng với bài phát biểu hôm 24/10, Jack Ma đã đánh giá sai về những ưu tiên đang dịch chuyển của Bắc Kinh, tin rằng mình có thể thách thức các cơ quan giám sát tài chính mà vẫn giữ được sự ủng hộ của các nhà lãnh đạo trung ương - nguồn tin là một quan chức cấp cao cho biết.

Vị này nói rằng năm nay, mục tiêu chính của Bắc Kinh là củng cố ngành tài chính và siết chặt quy chế giám sát để ngăn rủi ro hệ thống trong bối cảnh nền kinh tế chịu tác động tai hại của bệnh dịch.

Từ trước khi Jack Ma có bài phát biểu, cơ quan chức năng Trung Quốc đã dần tăng cường giám sát Ant - công ty đang phát triển mạnh với tư cách một nền tảng công nghệ và không hề chịu sự bó buộc của các quy chế giám sát ngân hàng, cho dù cung cấp hàng loạt dịch vụ tài chính. Trong đó, sự giám sát được hướng nhiều hơn cả vào mảng cho vay tiêu dùng trên mạng - bộ phận được coi là "cỗ máy tin tiền" của Ant, theo nguồn tin.

NGẠO MẠN VÀ KHIÊM NHƯỜNG

Bài phát biểu của Jack Ma ở Thượng Hải như một "giọt nước làm tràn ly" thúc đẩy các nhà lãnh đạo chính trị cấp cao yêu cầu cơ quan chức năng, bao gồm Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC), rà soát kỹ hoạt động kinh doanh của Ant. Các cơ quan này, vốn từ lâu muốn kiềm chế công ty công nghệ tài chính của Jack Ma, hành động nhanh chóng và quyết liệt sau khi nhận được văn bản chỉ đạo từ cấp cao, bao gồm Phó thủ tướng Lưu Hạc, cố vấn kinh tế thân cận của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - nguồn tin tiết lộ với Reuters.

Hôm thứ Hai tuần này, các cơ quan chức năng nhanh chóng công bố một báo cáo tham vấn về siết quy chế giám sát đối hoạt động cho vay vi mô (micro lending) trên mạng, ảnh hưởng trực tiếp đến Ant - theo nguồn tin. Dự thảo yêu cầu các công ty cho vay vi mô cấp vốn ít nhất 30% bất kỳ khoản vay nào mà họ đồng cung cấp với các ngân hàng. Ở thời điểm cuối tháng 6, chỉ có 2% giá trị các khoản vay vi mô mà Ant cung cấp là nằm trong bảng cân đối kế toán của công ty - theo tài liệu IPO của Ant.

Sau khi báo cáo tham vấn trên được công bố, Jack Ma và hai nhà điều hành cấp cao khác của Ant bị triệu tập tới một cuộc gặp chung hiếm hoi với 4 cơ quan giam sát gồm PBOC, Ủy ban Quản lý bảo hiểm và ngân hàng, Ủy ban Điều tiết chứng khoán, và Cơ quan Quản lý ngoại hối Nhà nước (SAFE).

Tại cuộc gặp, lãnh đạo của Ant được cho biết công ty này, chủ yếu là hoạt động cho vay tiêu dùng, sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ hơn về một số vấn đề, bao gồm tỷ lệ đủ vốn và tỷ lệ đòn bẩy.

Cơ quan chức năng đã rất ngạc nhiên trước quy mô và mô hình rủi ro mảng cho vay của Ant, với những chi tiết được đưa ra trong hồ sơ IPO của công ty này. Bộ phận cho vay đóng góp 40% doanh thu của công ty trong nửa đầu năm nay.

Một ngày sau cuộc gặp, Sở Giao dịch chứng khoán Thượng Hải tuyên bố đình chỉ vụ IPO của Ant, với lý do có một "sự thay đổi quan trọng" trong môi trường giám sát. Cùng với đó, Ant cũng đóng băng kế hoạch phát hành tại Hồng Kông.

Sau đó, Ủy ban Điều tiết chứng khoán Trung Quốc nói rằng những thay đổi gần đây về quy chế giám sát có thể có "ảnh hưởng lớn" đến cấu trúc kinh doanh và mô hình lợi nhuận của Ant. Cơ quan này cũng nói đình chỉ vụ IPO của Ant là một động thái có trách nhiệm đối với cả nhà đầu tư và thị trường.

Sau tuyên bố trên của ủy ban chứng khoán, Ant ra một tuyên bố nói rằng công ty cam kết "đón nhận" các quy chế giam sát.

"Họ chẳng còn lựa chọn nào khác", nhà phân tích Andrew Batson của Gaveka Research nhận định trong một báo cáo. "Sự ngạo mạn của Jack Ma giờ đã biến thành sự khiêm nhường".