Bản thân trong số các chuyên gia mà VnEconomy phỏng vấn cũng có góc nhìn đa chiều khác nhau về chuyện này. Có ý kiến nên giãn thời gian áp dụng, nhưng đa số ý kiến thiên về tính thị trường, chấp nhận những tác động ngắn hạn.

Những góc nhìn khá thú vị về câu chuyện suy giảm của thị trường hiện tại không chỉ là sự ảnh hưởng của Thông tư 36 mặc dù tất cả các ý kiến đều thừa nhận những tác động xấu của nó. Tính thị trường được đề cao với quan điểm “tham gia và chấp nhận rủi ro”, chính sách mới không hoàn toàn là nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm.

Các chuyên gia hiện đang giữ một tỷ lệ tiền mặt cao và sẵn sàng cho khả năng suy yếu thêm của thị trường, nhưng cũng sẵn sàng cho các cơ hội ngắn hạn. Tuy vậy, triển vọng phục hồi của thị trường trước mắt vẫn chưa được đề cao.

Bi quan và... cơ hội

Bi quan, chán nản? Tôi đã thấy, vì thực tế là đa số nhà đầu tư đang ở trạng thái rất xấu. Nhưng có lẽ trạng thái này chưa đạt đến mức đỉnh điểm, đa số các ý kiến vẫn kỳ vọng lớn vào “trung và dài hạn”, tư tưởng nắm giữ và chịu đựng đang khá phổ biến mà cơ sở thực tiễn được đưa ra hầu hết đều dựa vào những vận động tốt lên trở lại của thị trường sau “sự kiện biển Đông”.

Dựa vào các chỉ số đo tâm lý, tôi cảm nhận sự bi quan chưa lên đến đỉnh điểm. Vẫn còn những nguy cơ “nhìn thấy được” có thể khiến người bán mạnh tay, bất chấp sự phục hồi của một số cổ phiếu vốn hóa lớn như VIC, VCB, GAS, PVD và BVH.

Thứ nhất là yếu tố thanh khoản, giá trị giao dịch sàn Tp. HCM không kể thỏa thuận 2 ngày cuối tuần lần lượt là 950 tỷ và 1.200 tỷ đồng, sụt khá mạnh so với mặt bằng 2.000 tỷ của giai đoạn trước. Điều này có nghĩa cổ phiếu tích lũy ngày càng nhiều trong tài khoản và trở thành cung tiềm năng. Thanh khoản giảm trong khi giá đi xuống thì người bán sẽ không có nhiều cơ hội mặc cả, họ đang mất kiên nhẫn và sẽ chấp nhận bán phá giá.

Thứ hai, tôi nhận thấy tâm lý bi quan đang lớn dần ở cổ phiếu vốn hóa trung bình và nhỏ. Ngày cuối tuần, SSI, PVT, OGC tiếp tục giảm giá tiêu cực, bên cạnh những cái tên mới như HAG, FLC, ITA, VHG và SAM. Do sắc đỏ phủ quá rộng, tôi nghĩ sự lạc quan ở cổ phiếu vốn hóa lớn khó lan tỏa giúp thị trường lật ngược tình thế trong phiên đầu tuần.

Nghịch lý của thị trường đó là khi nhiều nhà đầu tư chán nản bán ra thì lại có đâu đó những nhà đầu tư kinh nghiệm lại lấy đó là cơ hội để mua gom dần cổ phiếu. 

Nhìn ở góc độ phân tích kỹ thuật thì chỉ số VN-Index đang diễn biến không đến nỗi quá tiêu cực – các tín hiệu hồi phục kỹ thuật, nhóm cổ phiếu nói chung và các cổ phiếu dầu khí nói riêng đang có những mã tăng giảm mạnh trái chiều phản ánh rõ nét việc thị trường đang tìm đến điểm cân bằng. 

Dòng tiền vẫn có sự phân hóa nhất định vào một số cổ phiếu cơ bản kèm theo sự tham gia của khối ngoại. Tâm lý nhà đầu tư hiện nay xuống khá thấp và đa số nhận định thị trường còn điều chỉnh thêm 1 thời gian. 

Nếu nói tâm lý bi quan chán nản lên đến đỉnh điểm chưa thì tôi cho rằng là chưa. Những ai đang cầm nhiều cổ phiếu chắc chắn sẽ lo lắng, tâm lý đợi thị trường phục hồi trong khi nhiều người đang cầm nhiều tiền mặt tâm lý lại khá thoải mái và đâu đó đang tiến hành mua vào cổ phiếu.

Tôi nhìn nhận thấy rõ áp lực đè nặng lên vai những nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu với một tỷ lệ margin lớn. 

Hiện nay thị trường đã bước vào giai đoạn downtrend nhưng có vẫn luôn có những phiên phục hồi ngắn (bulltrap). Phải là những nhà đầu tư thật kinh nghiệm mới đủ bản lĩnh và quyết đoán để bán trong những phiên bulltrap, còn lại đại đa số các nhà đầu tư đều có tâm lý hi vọng cổ phiếu sẽ quay lại mức giá cũ mình mua, đây vẫn là thói quen cũ của nhiều nhà đầu tư đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ. 

Tôi cho rằng tâm lý bi quan chán nản lo sợ có thể chưa đến mức đỉnh điểm và vẫn là tâm lý hi vọng của nhiều nhà đầu tư với hy vọng mong manh về việc cổ phiếu quay trở lại mức giá cũ.

Tuần qua, tâm lý thận trọng và có phần bi quan của nhà đầu tư phần nào được thể hiện khi mà thanh khoản thị trường luôn duy trì ở mức rất thấp trong khi biến động giá khá hẹp, thậm chí trong những phiên các chỉ số tăng điểm nhưng độ rộng thị trường lại nghiêng hoàn toàn về phía sắc đỏ. 

Tuy nhiên, việc các chỉ số vẫn đang duy trì bên trên những ngưỡng hỗ trợ ngắn hạn quan trọng trong bối cảnh lượng margin tại các công ty chứng khoán vẫn còn đang ở mức khá cao, thì tôi cho rằng hiện tượng tâm lý bi quan, chán nản của nhà đầu tư đã lên đến đỉnh điểm vẫn chưa xảy ra, mà thay vào đó là một chút kỳ vọng vào khả năng tiếp tục hồi phục của thị trường.

Với diễn biến giao dịch của thị trường dưới cả hai góc độ cơ bản và kỹ thuật trong tuần này, tôi cho rằng thị trường vẫn được kỳ vọng sẽ có thêm nhịp hồi phục trong những phiên đầu tuần tới.

Thông tư 36, nên hoãn hay không?

Với nội dung Thông tư 36, tôi nghĩ rằng trước sau gì cũng nên thực thi một cách quyết liệt nhưng nên cho phép các thực thể, tổ chức tín dụng, các ngân hàng có thêm thời gian chuẩn bị, lộ trình cơ cấu lại vốn, các khoản cho vay…. 

Lo ngại lớn nhất đối với thị trường trong ngắn hạn là không có dòng tiền chảy vào thị trường chứng khoán khi mà việc thắt chặt các khoản cho vay chứng khoán đang được áp dụng bởi nhiều các công ty chứng khoán hiện nay.

Theo chúng tôi cũng nên hoãn thi hành Thông tư 36 để các ngân hàng có thêm thời gian chuẩn bị trước khi thực thi.

Mối quan ngại lớn nhất của tôi với thị trường trong ngắn hạn đó, là khác với giai đoạn "sự kiện biển Đông” thị trường giảm xuống vùng đáy 510 điểm với tỷ lệ margin ở mức rất thấp, hiện nay mặc dù điểm số đã giảm về 533 điểm nhưng tỷ lệ margin trên toàn thị trường vẫn ở mức khá cao và việc thị trường tăng điểm ngắn hạn bởi dòng tiền margin là điều không bền vững.

Thông tin hoãn thi hành Thông tư 36 hiện tại vẫn chỉ ở dạng tin đồn, khả năng áp dụng đúng thời điểm vẫn được đánh giá ở mức cao. 

Tuy nhiên, tôi cho rằng nếu Thông tư 36 được hoãn lại một thời gian thì có thể giúp cho các ngân hàng và công ty chứng khoán có thêm thời gian để sắp xếp và xử lý các các vấn đề còn tồn đọng, qua đó có thể giúp thị trường có thêm thời gian để thích ứng khi Thông tư 36 chính thức được áp dụng.

Với tôi, có 3 mối lo ngại đối với thị trường trong ngắn hạn.

Đầu tiên phải kể đến tác động từ việc siết chặc các quy định cho vay đầu tư chứng khoán của Thông tư 36 trong ngắn hạn vẫn đang tiếp tục gây ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư trên thị trường. 

Kế đến là sự sụt giảm của giá dầu thế giới, cũng như cuộc khủng hoảng kinh tế Nga khiến đồng Rúp lao dốc mạnh. Điều này không những có ảnh hưởng tiêu cực đến nhóm dầu khí và các doanh nghiệp có liên quan đến thị trường Nga, mà còn bắt đầu có tác động cộng hưởng và lan tỏa sang các nhóm cổ phiếu khác. 

Cuối cùng, việc quy mô margin trên thị trường vẫn ở mức cao cũng là một rủi ro đối với thị trường trong ngắn hạn.

Mỗi một chính sách được đưa ra đều nhằm mục đích tích cực, chắc chắn là như vậy. Nhưng cũng có một điều chắc chắn là sẽ có những ảnh hưởng không mong muốn.

Ở khía cạnh này, thị trường chứng khoán trong ngắn hạn sẽ bị tác động - thực tế là đã và đang bị tác động xấu. Nhưng vấn đề là việc lên-xuống là điều vẫn luôn xảy ra trên thị trường chứng khoán, Thông tư 36 là một cái cớ cụ thể, cũng như "sự kiện biển Đông", để thị trường thể hiện rõ hơn tính cách của “chú Gấu” mà thôi.

Với nhìn nhận như vậy, tôi cho rằng không cần thiết phải hoãn việc thi hành Thông tư 36. Tôi cũng không có lý do nào để lo ngại, việc tôi làm hiện tại là chờ đợi một chu kỳ mới.

Tôi nghĩ những tổ chức tín dụng trực tiếp gặp khó khăn khi thực hiện sẽ đặt vấn đề hoãn, còn những nhà quản lý với tầm nhìn xa thì nói tốt. Những chuyên gia và báo chí cũng có thiên hướng nói tốt vì họ muốn nói những điều dễ nghe.

Tôi không có đủ cơ sở để đưa một cái nhìn nhiều chiều về vấn đề này. Còn đứng từ góc độ một nhà đầu tư, tôi cho rằng không nên hoãn vì hai lý do: 

Một là, vì các nhà quản lý, các chuyên gia và báo chí đã phân tích và cho rằng đây là một chính sách tốt nên việc trì hoãn về logic là một tin không tốt. Việc đưa ra một thông tin không có giá trị hỗ trợ đối với thị trường là điều nhà đầu tư không mong muốn vào lúc này. Còn nếu thực tế thị trường phản ứng tích cực với tin hoãn thì có lẽ niềm tin của nhà đầu tư vào nhà quản lý cần bị đặt nghi vấn.

Lý do thứ hai, tôi cho rằng quan niệm “thị trường rơi vì Thông tư 36 thì sẽ hồi vì hoãn Thông tư 36” là một sai lầm. Thị trường rơi vì hoạt động bán ròng của khối ngoại, vì rủi ro không tránh khỏi của giá dầu giảm và vì ý đồ phân phối của các nhà đầu tư tổ chức, còn Thông tư 36 chỉ là bề nổi. 

Thông tư 36 bị hoãn thì tiền ngoại cũng đã rút đi rồi, giá dầu cũng không hồi được về 100 USD/thùng và nhà đầu tư tổ chức cũng không mua lại lượng hàng đã phân phối ra số đông.

Tâm lý đã tác động cổ phiếu dầu khí

Tôi cho rằng có hai nguyên nhân để giải thích cho sự thay đổi này:

Thứ nhất, dòng tiền có xu hướng rút ra khỏi thị trường do những lo ngại về rủi ro tiếp tục sụt giảm và phá các vùng đáy thấp hơn của các chỉ số trong ngắn hạn. Hơn nữa việc nhóm cổ phiếu giảm mạnh về các vùng hỗ trợ trung hạn kèm theo áp lực giải chấp suy yếu tại nhóm này cũng đã thu hút được một phần dòng tiền từ các nhóm ngành khác chuyển sang.

Thứ hai, trong quá trình thị trường lao dốc mạnh vừa qua, thì nhóm cổ phiếu này hầu như chỉ suy giảm không đáng kể. Điều này khiến cho giá các cổ phiếu này chưa về đến các vùng hỗ trợ mạnh, cũng như lượng margin tại nhóm này vẫn duy trì ở mức cao.

Bởi sau khi nhóm cổ phiếu dầu khí giảm 50-60% thì các nhà đầu tư cá nhân đều đã tháo chạy khỏi nhóm cổ phiếu này, trong khi đó báo cáo kết quả kinh doanh của nhóm “đầu P” như PVS, PVD vẫn vượt kết hoạch kinh doanh 2014 khá ấn tượng. Chính điều này đã thu hút dòng tiền tổ chức và các nhà đầu tư nước ngoài giải ngân trở lại với nhóm “đầu P” và khiến nhóm này tạo đáy khá bền vững trước khi thị trường tạo đáy.

“Không có gì mới ở phố Wall…”, khi thị trường giảm, vô cùng nhiều nguyên nhân được nghĩ tới, mà cuối cùng mỗi nguyên nhân đa số lại chỉ là một hiện tượng, các cổ phiếu dầu khí chỉ đơn giản là một phần của cuộc chơi, các cổ phiếu lớn đã suy giảm từ trước đó. SSI là trụ cột cuối cùng cũng đã gãy xu thế trung hạn trong tuần vừa qua – như một điều tất yếu.

Tôi nghĩ các nhóm ngành khác, như tài chính, xây dựng, hàng tiêu dùng..., sẽ không giảm mạnh tương đương cổ phiếu dầu khí vì người bán hoàn toàn khác nhau. 

Cổ phiếu dầu khí thực chất bị phân phối từ nhà đầu tư tổ chức sang nhà đầu tư cá nhân trong khi các nhóm ngành khác giao dịch giữa các nhà đầu tư cá nhân với nhau. Tiền tổ chức khi rút ra sẽ không quay lại nhưng tiền cá nhân thì khác. 

Còn lý do suy giảm theo tôi đơn thuần là vấn đề tâm lý, như đã phân tích ở những câu trả lời phía trên.

Cổ phiếu dầu khí đang vào xu hướng giảm, hồi phục và lại tiếp tục điều chỉnh tiếp là điều đã được dự báo. Mặt khác, dòng tiền rút dần ra ở nhiều nhóm cổ phiếu dẫn đến việc giảm điều chỉnh liên tục luân phiên ở các nhóm cổ phiếu dầu khí, bất động sản, chứng khoán…

Nói một cách khác thị trường sẽ tiếp tục điều chỉnh để tìm đến một điểm cân bằng do dòng tiền liên tục bị rút ra từ nhóm cổ phiếu này đến nhóm cổ phiếu khác và tình trạnh liên tục tiếp diễn cho đến khi không còn ai hứng thú với việc mua bán cổ phiếu đó là lúc thị trường tạo đáy. 

Hiện tượng này có thể gọi là hiện tượng “rút củi đáy nồi” và thị trường chỉ hồi phục trở lại khi nền kinh tế có sự chuyển biến tích cực hơn và thanh khoản bắt đầu có sự gia tăng ấn tượng.

Phân bổ vốn tuần tới thế nào?

Tôi cho rằng không có nhiều cơ hội cho trading T+ trong giai đoạn hiện nay và tôi chỉ chú ý đến những cơ hội đầu tư dài hơi hơn. 

Trước mắt là tôi chú ý đến những cổ phiếu cơ bản có trả cổ tức tốt vào quý 1/2015 và nhất là đang có giao dịch sôi nổi đang tạo điểm cân bằng. Tôi đã và sẽ tăng thêm chút tỷ trọng ở các cổ phiếu này ở các vùng giá hấp dẫn tuần qua và tuần tới.

Tôi giảm tỷ lệ phân bổ cho cổ phiếu ở mức 20% và 80% tiền mặt cùng với việc tuyệt đối không sử dụng margin giai đoạn này.

Đây là giai đoạn tốt để thu gom các cổ phiếu kém thanh khoản nhưng đảm bảo mức trả cổ tức hàng năm cao (dividend yield tầm 10%).

Sau khi giải ngân toàn bộ tiền mặt trong tuần trước, tuần này tôi thực hiện chốt lời: STB bán bình quân 17.3, BVH bán bình quân 33.4; lãi trên tổng danh mục đạt gần 8%. 

Đánh giá thị trường ở mức độ rủi ro cao, tuy nhiên tôi vẫn kỳ vọng các mã lớn sẽ duy trì đà hồi phục của VN-Index nên tôi giữ lại khoảng 10% STB để theo dõi và kiểm nghiệm.

Cơ hội tìm được cổ phiếu đi ngược thị trường tuần qua là 30%, nếu tính thêm xác suất ra vào đúng thời điểm thì khả năng thắng còn thấp hơn. Tỷ lệ phần thưởng/ rủi ro cũng không đủ hấp dẫn nên tôi không muốn tham gia (vì chiến lược của tôi là lướt sóng).

Tuần này tôi sẽ quan sát và chọn thời điểm tâm lý bi quan lên cao nhất để vào mua với những cổ phiếu dẫn dắt có lợi suất tốt hơn VN-Index, ví dụ SSI, KBC. Dự định mức độ tham gia sẽ phụ thuộc vào tỷ lệ phần thưởng/rủi ro, nhưng sẽ khống chế ở 70% vốn đầu tư.

Như đã đề cập tuần trước, tôi tiếp tục áp dụng chiến lược trading quay vòng đối với phần danh mục ngắn hạn trong tuần này dựa trên lượng cổ phiếu có sẵn trong tài khoản, qua đó tiếp tục giữ nguyên tỷ trọng tổng danh mục ở mức 50% (trong đó phần danh mục mang tính trung hạn vẫn chiếm khoảng 30%). Tôi dự định sẽ vẫn tiếp tục áp dụng chiến lược này trong tuần kế tiếp.