Chính phủ Mỹ ngày 17/7 tuyên bố loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình máy bay chiến đấu F35, một động thái đã được Washington cảnh báo từ lâu và không nằm ngoài dự báo sau khi Ankara nhận giao hàng một hệ thống lá chắn tên lửa tiên tiến của Nga vào tuần trước.

Theo hãng tin Reuters, những bộ phận đầu tiên của hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 đã được vận chuyển bằng đường không tới căn cứ không quân Murted ở phía Tây Bắc của Ankara vào hôm thứ Sáu. Việc Nga giao S-400 cho Thổ Nhĩ Kỳ đánh dấu hoàn tất thỏa thuận giữa hai nước - thỏa thuận mà Mỹ đã mất nhiều tháng trời để ngăn chặn nhưng bất thành.

"Mỹ và các đối tác khác trong chương trình F-35 quyết định dừng sự tham gia của Thổ Nhĩ Kỳ trong chương trình, đồng thời khởi động quy trình chính thức loại bỏ Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình", bà Ellen Lord, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ, phát biểu tại một cuộc họp báo.

Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng động thái trên của Mỹ là không công bằng và có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa hai nước.

Theo bà Lord, Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất hơn 900 linh kiện của F-35, và việc nước này bị loại khỏi chương trình đồng nghĩa với việc những linh kiện này sẽ được chuyển sang sản xuất chủ yếu tại các nhà máy ở Mỹ. Việc điều chỉnh chuỗi cung ứng có thể khiến Mỹ thiệt hại 500-600 triệu USD.

"Thổ Nhĩ Kỳ chắc chắn sẽ lấy làm tiếc về sự mất mát việc làm và các cơ hội kinh tế trong tương lai từ quyết định này", bà Lord nói. "Họ sẽ không còn nhận được những hợp đồng trị giá hơn 9 tỷ USD liên quan đến toàn bộ chương trình F-35".

Máy bay chiến đấu tàng hình F-35 là chiến đấu cơ tiên tiến nhất của Mỹ, được dùng trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các đồng minh khác của Mỹ.

Washington lo ngại rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ triển khai S-400 song song với F-35 sẽ cho phép Nga thu thập được quá nhiều thông tin nội bộ về hệ thống tàng hình của F-35.

"F35 không thể song song vận hành với một hệ thống thu thập thông tin tình báo Nga được sử dụng để lấy thông tin về năng lực hiện đại của F-35", Nhà Trắng nói trong một tuyên bố ngày 17/7.

Thương vụ S-400 giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga là một trong số những vấn đề khiến quan hệ Mỹ-Thổ xấu đi trong những năm gần đây, bên cạnh vấn đề Syria - nơi Mỹ thân với các lực lượng người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ xem là kẻ thù.

Loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình F-35, Mỹ cũng tuyên bố rằng toàn bộ phi công F-35 và nhân sự liên quan của Thổ Nhĩ Kỳ phải rời Mỹ trước ngày 31/7. Ngoài ra, Ankara cũng không được phép mua 100 máy bay F-35 như thỏa thuận trước đây.

Mỹ hiện đang xem xét bán F-35, chiến đấu cơ được sản xuất bởi nhà thầu chính là tập đoàn công nghiệp quốc phòng Lockheed Martin, cho 5 quốc gia khác. Trong số này có Romania, Hy Lạp, và Ba Lan - đều là các đồng minh châu Âu của Mỹ muốn tăng cường năng lực phòng thủ trước Nga.