Dù các thỏa thuận cấp phép sản xuất thuốc điều trị Covid-19 Paxlovid với hãng dược Mỹ Pfizer sẽ sớm được công bố, nhiều nơi trên thế giới có thể phải chờ một năm nữa mới có được loại thuốc này do các rào cản về pháp lý cũng như sản xuất.

CHƯA THỂ CUNG CẤP SỐ LƯỢNG LỚN TRƯỚC THÁNG 5/2023

Tổ chức bằng sáng chế dược phẩm (Medicines Patent Pool - MPP), có trụ sở tại Geneve (Thụy Sỹ), dự kiến sẽ công bố các nhà sản xuất thuốc gốc được phép sản xuất thuốc điều trị Covid của Pfizer trong tuần tới, 4 tháng sau khi đạt được thỏa thuận cấp phép với Pfizer. Theo đó, các hãng dược này có thể sẵn sàng cung cấp những viên Paxlovid đầu tiên vào tháng 12 năm nay. Hãng phân tích Airfinity ước tính với lộ trình như vậy, phải tới tận tháng 5/2023, thị trường mới có thể tiếp cận số lượng lớn thuốc Paxlovid.

Nhu cầu với Paxlovid được dự báo lớn hơn nguồn cung khi mà thuốc này có khả năng giảm nguy cơ nhập viện hoặc tử vong gần 90% trong các cuộc thử nghiệm lâm sàng. Đến nay, một số nước giàu đã có được các hợp đồng mua khoảng 25% nguồn cung ban đầu của thuốc Paxlovid. Điều này càng làm gia tăng áp lực đối với Pfizer cũng như các hãng dược khác để đẩy nhanh việc phân phối thuốc tại các quốc gia thu nhập thấp hơn – nơi cũng đang vật lộn để có vaccine Covid-19.

Sau hai năm đại dịch, thuốc điều trị dạng viên của Pfizer đã nổi lên như một công cụ quan trọng để chống lại dịch bệnh. Kể cả khi số ca nhiễm giảm xuống và các lệnh hạn chế được gỡ bỏ, các quan chức y tế trên thế giới đang muốn thúc đẩy việc tiếp cận Paxlovid cũng như các loại thuốc điều trị khác để chống lại các biến thể Covid mới trong tương lai cũng như chống lại căn bệnh đang khiến hàng chục nghìn người tử vong mỗi tuần.

“Pfizer đang tập trung nguồn lực và nỗ lực theo cách có thể tối đa hóa nguồn cung tổng thể của thuốc Paxlovid”, người phát ngôn Kit Longley của hãng dược Mỹ cho biết. “Chúng tôi đã ký hợp đồng cung cấp thuốc cho hơn 100 quốc gia, trong đó có các nước thu nhập thấp, và đang hợp tác với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để chia sẻ thông tin về thuốc, giá cả cũng như nguồn cung thuốc”.

Liệu trình điều trị với Paxlovid bao gồm hai loại thuốc. Thứ nhất là Nirmatrelvir – một loại thuốc mới được thiết kế để ức chế hoạt động của một loại enzyme quan trọng mà virus sử dụng để nhân bản. Thứ hai là thuốc điều trị HIV Ritonavir, giúp làm chậm quá trình đào thải Nirmatrelvir, giúp thuốc này duy trì hoạt động lâu hơn và với nồng độ cao hơn trong cơ thể.

Thuốc điều trị của Pfizer được đánh giá là có hiệu quả chống virus cao hơn so với thuốc Molnupiravir của Merck & Co. – loại thuốc có rủi ro đối với một số bệnh nhất nhất định và chỉ mang lại hiệu quả 30% trong việc ngăn ngừa nhập viện và tử vong. Theo hướng dẫn từ Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), chỉ nên dùng Molnupiravir khi Paxlovid và các loại thuốc điều trị ngoại trú khác không khả dụng. Bên cạnh đó, Pfizer cũng cho biết dữ liệu thử nghiệm cho thấy Paxlovid có hiệu quả chống lại nhiều biến thể Covid.

RÀO CẢN TRONG SẢN XUẤT 

Tuy nhiên, so với thuốc Molnupiravir, việc sản xuất Paxlovid gặp nhiều khó khăn hơn.

“Có vẻ như việc sản xuất Paxlovid sẽ mất nhiều thời gian hơn so với Molnupiravir và các loại thuốc khác”, Peter Sands, giám đốc điều hành của Global Fund – tổ chức đang hỗ trợ điều phối việc phân phối các loại thuốc Covid và cũng đang đàm phán với Pfizer – cho biết.

Theo MPP, thông tin công khai về Nirmatrelvir – loại thuốc mới trong liệu pháp Paxlovid của Pfizer – hiện tương đối hạn chế, và các nhà sản xuất có thể phải đợi giấy phép cũng như sản phẩm gốc của Pfizer.

“Có những trở ngại và sự phức tạp khó tránh khỏi, bao gồm cả việc phê duyệt theo quy định và chứng minh thuốc có thể duy trì các đặc tính của nó theo thời gian”, ông Charles Gore, giám đốc điều hành của MPP, nói. “Thật không công bằng khi kỳ vọng rằng các quy trình này có thể được hoàn thành trong thời gian ngắn. Đó là điều không thể”.

Trong khi đó, Merck đã ký hợp đồng với các nhà sản xuất thuốc gốc Ấn Độ gần một năm trước, trước khi đạt được một thỏa thuận lớn hơn vào tháng 10 năm ngoái. Theo nhận định của các chuyên gia, việc này giúp các nhà sản xuất thuốc quen thuộc hơn với thuốc của Merck. Được phát triển bởi các nhà khoa học tại Đại học Emory và đối tác Ridgeback Biotherapeutics LP của Merck, thuốc Molnupiravir trước đó đã được thử nghiệm để chống lại các loại virus trong đó có cúm.

Một thách thức lớn nữa trong việc sản xuất Paxlovid là tiếp cận các nguyên liệu thô, theo ông Andrew Hill tại Đại học Liverpool (Anh). Để sản xuất thuốc này, cần phải thu mua 38 loại nguyên liệu và chất phản ứng với số lượng lớn từ các nhà cung cấp trên toàn cầu.

Theo Airfinity, dù hiện không xảy ra tình trạng khan hiếm đáng chú ý nào, số lượng nguyên liệu thô lớn cần thiết để sản Paxlovid có thể dẫn tới những điểm nghẽn trong tương lai.

“Dù thuốc của Pfizer rất tiềm năng, các nhà sản xuất cũng không chắc chắn về nhu cầu và khả năng hoàn vốn trong bối cảnh đại dịch Covid vẫn còn nhiều yếu tố bất định”, ông Hill nhận định.

Pfizer đã nâng dự báo sản lượng năm 2022 đối với Paxlovid lên 120 triệu liệu trình và dự kiến cung cấp 20 triệu liệu trình cho Mỹ trong năm nay. Ngoài ra, 2,75 triệu liệu trình sẽ được cung cấp cho Anh và 10 triệu khác dành cho các nước thu nhập thấp.

Tuy nhiên, các nhà hoạt động y tế kêu gọi hãng này phân bổ thêm thuốc cho các nước đang phát triển và để cho các nhà nghiên cứu đánh giá việc sử dụng thuốc này kết hợp với các liệu trình điều trị Covid khác. Tại nhiều quốc gia, năng lực xét nghiệm còn hạn chế cũng có thể là một vấn đề bởi vì Paxlovid được chỉ định uống trong vòng 5 ngày kể từ khi khởi phát các triệu chứng.