Tái đắc cử Tổng thống Indonesia, ông Jokowi đối mặt thách thức gì?

Cách đây 5 năm, ông Joko Widodo - một người "ngoại đạo" về chính trị, với lời hứa mở khóa tiềm năng phát triển kinh tế của Indonesia - bất ngờ đắc cử Tổng thống nước này. Trong cuộc tổng tuyển cử diễn ra ngày 17/4, ông Joko Widodo giành thêm một nhiệm kỳ nữa lãnh đạo Indonesia.

Theo hãng tin Bloomberg, kết quả không chính thức cho thấy ông Jokowi (tên thường gọi của ông Joko Widodo) đã đánh bại đối thủ Prabowo Subianto với một khoảng cách lớn về số phiếu, tương tự như trong cuộc đua 5 năm trước.

Ông Prabowo, một vị tướng theo trường phái dân tộc chủ nghĩa, đe dọa sẽ tìm ra sai phạm trong kết quả bầu cử - một chiến thuật mà ông Prabowo từng làm trong lần bầu cử trước nhưng thất bại.

Chần chừ cải cách?

Một câu hỏi lớn hơn đặt ra lúc này là liệu ông Jokowi đã rút ra được những bài học trong nhiệm kỳ cầm quyền đầu tiên để có những chính sách quyết liệt hơn thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

Từ năm 2014 đến nay, Indonesia đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân hàng năm 5%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu tăng trưởng 7% mà ông Jokowi đề ra, một phần bởi ông thận trọng với những biện pháp được cho là có thể đưa Indonesia trở thành điểm đến hấp dẫn hơn với vốn đầu tư nước ngoài.

"Ông Jokowi nhiều khả năng sẽ tiếp tục nhấn mạnh vấn đề giảm tệ quan liêu. Và ở một góc độ nào đó, ông ấy đã làm được điều đó", chuyên gia Aaron Connelly thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và chiến lược (CSIS) ở Singapore, nhận định. "Nhưng ông ấy vẫn chần chừ trong việc xử lý các rào cản đối với nhà đầu tư nước ngoài, như sự chắc chắn đối với nhà đầu tư hay các quy định luật pháp. Đó là một con đường khó khăn hơn, và rất có thể ông ấy sẽ không chọn".

Ông Jokowi, một cựu doanh nhân trong lĩnh vực nội thất, đã có sự thăng tiến quyền lực ấn tượng. Từ chỗ là thị trưởng của một thành phố yên tĩnh ở miền Trung đảo Java, ông đánh bại ông Prabowo trong cuộc bầu cử năm 2014 để giành quyền lãnh đạo đất nước 264 triệu dân. Tiếp đó, ông xây dựng được một liên minh trong Quốc hội với đa số vững chắc.

Trong 5 năm cầm quyền vừa qua, Tổng thống Jokowi đã triển khai một số cải cách thân thiện với thị trường như hạn chế trợ cấp giá xăng dầu, nhờ đó giúp định hạng tín nhiệm quốc gia của Indonesia được nâng lần đầu tiên sau 2 thập kỷ. Cùng với đó, ông phê chuẩn loạt dự án hạ tầng với tổng trị giá hơn 300 tỷ USD, nhờ đó dẫn tới khai trương tuyến tàu điện ngầm đầu tiên của Indonesia sau 34 năm quy hoạch.

Thông tin ông nắm khả năng tái đắc cử đã đưa thị trường tài chính Indonesia tăng điểm trong phiên giao dịch ngày thứ Năm, trong đó đồng Rupiah của nước này đạt mức tỷ giá cao nhất 2 tháng.

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Jokowi cũng có nhiều sự trì hoãn về cải cách trợ cấp, đồng thời không ít lần khiến giới đầu tư lo ngại bằng cách theo đuổi chủ nghĩa dân tộc về tài nguyên. Chính phủ của ông đã giành quyền kiểm soát tài sản từ những công ty Freeport-McMoRan Inc., Chevron Corp. và Total SA, nói rằng mục đích của việc này là nhằm đưa Indonesia từ một nước xuất khẩu tài nguyên thô thành một quốc gia cung cấp hàng hóa đã qua chế biến.

"Chặng đường gập ghềnh"

Đồng nội tệ của Indonesia đã giảm giá mạnh trong năm 2018, trong một đợt biến động của các thị trường mới nổi, rớt xuống mức thấp nhất trong 2 thập kỷ. Những điểm yếu này là nguyên nhân quan trọng khiến nhiều nhà đầu tư rút vốn khỏi Indonesia, cộng thêm nhập khẩu xăng dầu ở mức cao, góp phần khiến thâm hụt cán cân vãng lai của nước này lên tới gần 3% GDP.

"Nhiệm kỳ tới của ông Widodo sẽ là một chặng đường gập ghềnh. Các lực lượng kinh tế sẽ buộc ông ấy phải để ý tới cải cách, nhưng không có gì đảm bảo chắc chắn ông ấy sẽ đẩy nhanh cải cách, vì ông ấy đã chứng tỏ thích sự thận trọng hơn", nhà phân tích Kevin O’Rourke thuộc trang tin Reformasi Weekly nhận xét.

Một nguyên nhân quan trọng khiến Indonesia chưa thể đạt được mục tiêu tăng trưởng mà ông Jokowi đề ra là bởi nước này không thu hút được nhiều vốn đầu tư nước ngoài trong các ngành sản xuất và dịch vụ. Tình trạng này là kết quả của các quy định ngặt nghèo về lao động của Indoneia khiến những ngành có hàm lượng lao động cao "khó sống", đồng thời khiến các công ty khó thu hút lao động nước ngoài trình độ cao.

"Đây là một phần trong thách thức lớn đối với Indonesia, đòi hỏi phải có sự cải cách về luật lao động, cải thiện môi trường đầu tư và cơ sở hạ tầng", bà Mari Pangestu, cựu Bộ trưởng Bộ Thương mại Indonesia, nhận xét.

Với chiến thắng trong tay, giờ sẽ là lúc ông Jokowi bắt tay vào thực thi những lời hứa mà ông đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử, bao gồm giáo dục miễn phí, tạo hàng triệu việc làm cho giới trẻ, và tiếp tục đẩy mạnh phát triển hạ tầng.