Tại báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi) đang được lấy ý kiến, Bộ Y tế nêu quan điểm, trong thời gian tới, cần cân nhắc có lộ trình nâng dần mức đóng bảo hiểm y tế khi có đủ các điều kiện về kinh tế - xã hội.

DỰ KIẾN CHI QUỸ BẢO HIỂM Y TẾ SẼ TIẾP TỤC TĂNG 

Sở dĩ Bộ Y tế đưa ra quan điểm này là bởi Luật Bảo hiểm y tế hiện hành đang quy định mức đóng tối đa lên đến 6%, nhưng chưa có cơ chế và lộ trình để Chính phủ có căn cứ tăng mức đóng, trong khi nhu cầu mở rộng phạm vi chi trả của Quỹ Bảo hiểm y tế ngày càng cao. 

Hơn nữa, mức đóng, mệnh giá trung bình của thẻ bảo hiểm y tế của Việt Nam thấp hơn nhiều nước trong khu vực và trên thế giới.

Quỹ bảo hiểm y tế được hình thành từ nguồn đóng của người tham gia bảo hiểm y tế, tiền sinh lời từ hoạt động đầu tư của Quỹ theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, tiền lãi phạt chậm đóng và các nguồn thu hợp pháp khác.

Số thu bảo hiểm y tế trong năm được phân bổ và sử dụng 90% cho khám chữa bệnh; 10% số tiền đóng bảo hiểm y tế dành cho quỹ dự phòng, và chi phí quản lý Quỹ bảo hiểm y tế, trong đó dành tối thiểu 5% số tiền đóng bảo hiểm y tế cho quỹ dự phòng.

Trong 6 năm, từ năm 2010 đến năm 2015, tỷ lệ sử dụng Quỹ bảo hiểm y tế là 80-90%, Quỹ liên tục có kết dư, số dư lũy kế đến hết năm 2015 là 49,3 nghìn tỷ đồng.

Giai đoạn từ năm 2016 - 2020, sau khi thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ khám chữa bệnh theo hướng tính thêm yếu tố tiền lương vào giá, Quỹ bảo hiểm y tế mất cân đối thu - chi trong năm, trong đó năm 2017, tỷ lệ sử dụng Quỹ lên tới 111%, bội chi 9,3 nghìn tỷ đồng.

Năm 2021, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, tình trạng giãn cách xã hội kéo dài, số lượt khám chữa bệnh giảm, và số chi khám chữa bệnh giảm, Quỹ bảo hiểm y tế kết dư trở lại. Tuy nhiên, đến năm 2022 số chi khám chữa bệnh bảo hiểm y tế phát sinh trong năm cao hơn Quỹ bảo hiểm y tế trong năm hơn 3 nghìn tỷ đồng.

Theo Bộ Y tế, hiện nay, tuy Quỹ bảo hiểm y tế còn kết dư, nhưng như đã đề cập ở trên, chủ yếu do các năm 2020- 2022 chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, nên người tham gia bảo hiểm y tế có phần hạn chế trong tiếp cận các dịch vụ khám chữa bệnh.

Tuy nhiên trong những năm tới, dự kiến sẽ có sự gia tăng chi đáng kể từ Quỹ bảo hiểm y tế, do tăng giá dịch vụ y tế khi thực hiện tính đúng, tính đủ các cấu phần chi phí, tăng mức quyền lợi được hưởng khi có điều chỉnh trong chính sách bảo hiểm y tế, và tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ của người dân.

Thông tư 22/2023/TT-BYT đã điều chỉnh giá dịch vụ y tế, trong đó yếu tố tiền lương đã được cập nhật theo mức lương cơ sở mới.

Bên cạnh đó, lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ y tế, trong đó bổ sung yếu tố chi phí quản lý và chi phí khấu hao cũng sẽ làm chi phí dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tăng lên trong thời gian tới. Sau đại dịch Covid-19, tỷ lệ khám, chữa bệnh nội trú và ngoại trú có dấu hiệu tăng cao trở lại.

Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tỷ lệ nội trú năm 2022 đạt 10,4%, thậm chí còn cao hơn tỷ lệ này ở giai đoạn trước dịch. Cùng với đó, gói quyền lợi bảo hiểm y tế vẫn đang tiếp tục được xem xét điều chỉnh, và bổ sung thêm nhiều dịch vụ kỹ thuật, thuốc mới vào phạm vi chi trả của bảo hiểm y tế.

Hơn hết, xu hướng già hoá dân số ở Việt Nam đang diễn ra nhanh chóng. Hệ thống y tế phải đối diện với mô hình bệnh tật phổ biến ở nhóm người cao tuổi, như các bệnh không lây nhiễm mạn tính, với chi phí điều trị tốn kém.

Vì vậy, Bộ Y tế cho rằng nếu chưa có sự điều chỉnh kịp thời về mức đóng, dự kiến sẽ xảy ra tình trạng mất cân đối thu chi trong năm, cũng như trong tương lai khó bảo đảm tính bền vững của Quỹ bảo hiểm y tế.

NÂNG DẦN MỨC ĐÓNG KHI ĐỦ ĐIỀU KIỆN 

Để khắc phục được vấn đề bất cập nêu trên, cũng tại báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi), Bộ Y tế nêu 3 phương án được đề xuất giả định để giải quyết vấn đề.

Phương án 1: Giữ nguyên quy định về mức đóng tối đa theo quy định của Luật hiện hành (6%), tuy nhiên đưa lộ trình tăng mức đóng vào Luật sửa đổi với lộ trình như sau:

Từ 1/1/2025 tăng mức đóng bảo hiểm y tế lên 5,1% mức lương tháng của người lao động, hoặc tiền trợ cấp thất nghiệp, hoặc mức lương cơ sở (tùy thuộc đối tượng tham gia).

Từ 1/1/2035 tăng mức đóng bảo hiểm y tế lên 6% mức lương tháng của người lao động, hoặc tiền trợ cấp thất nghiệp, hoặc mức lương cơ sở (tùy thuộc đối tượng tham gia).

Phương án 2: Giữ nguyên quy định về mức đóng tối đa theo quy định của Luật hiện hành (6%), tuy nhiên đưa lộ trình tăng mức đóng vào Luật sửa đổi với lộ trình như sau: Từ 1/1/2025 tăng mức đóng bảo hiểm y tế lên 5,4% mức lương tháng của người lao động hoặc tiền trợ cấp thất nghiệp, hoặc mức lương cơ sở (tùy thuộc đối tượng tham gia).

Từ 1/1/2035 tăng mức đóng bảo hiểm y tế lên 6% mức lương tháng của người lao động hoặc tiền trợ cấp thất nghiệp, hoặc mức lương cơ sở (tùy thuộc đối tượng tham gia).

Phương án 3: Giữ nguyên theo quy định của Luật hiện hành, tức là giữ nguyên quy định về mức đóng tối đa (6%), và cũng không đưa lộ trình tăng mức đóng vào Luật sửa đổi.

Căn cứ vào các tác động tích cực và tiêu cực của từng phương án, Bộ Y tế đề xuất lựa chọn phương án 3.

Theo Bộ Y tế, phương án giữ nguyên quy định như Luật hiện hành sẽ không gây tăng chi từ ngân sách nhà nước, cũng như tăng chi cho doanh nghiệp, để hỗ trợ nhóm thân nhân người lao động.

Điều này phù hợp với thực tiễn khi nguồn thu ngân sách còn hạn chế và các doanh nghiệp cũng còn khó khăn, đặc biệt sau giai đoạn dịch bệnh Covid-19.

Bộ Y tế cho biết, việc nghiên cứu sửa đổi các phương án 1 và 2 (tức tăng dần mức đóng bảo hiểm y tế) sẽ được cân nhắc để thực hiện trong lần sửa đổi tổng thể Luật Bảo hiểm y tế trong thời gian tới, khi có đủ các điều kiện về kinh tế - xã hội, cũng như có đủ thời gian để nghiên cứu, đề xuất và đánh giá tác động chính sách một cách chi tiết, cụ thể hơn.

Thời gian dự kiến trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, vào tháng 5/2024.