Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục theo đuổi các chính sách thuế quan hà khắc. Mặc dù Trump thường sử dụng “quân bài” này để đàm phán, lộ trình áp thuế của ông vẫn không khỏi gây bất ngờ. Mới đây nhất, ông Trump tuyên bố sẽ triển khai cơ chế thuế đối ứng với các quốc gia có hoạt động thương mại với Mỹ. 

Trước những lo ngại về ảnh hưởng của chính sách mới này đến Việt Nam-một trong những quốc gia có quan hệ thương mại khăng khít với Mỹ, VnDirect vừa đưa ra đánh giá toàn diện triển vọng thương mại của Việt Nam trong bối cảnh Mỹ đang chuẩn bị áp thuế đối ứng. 

Hiện tại các chính sách thuế quan của Mỹ dường như không chỉ đơn thuần nhằm giải quyết vấn đề mất cân đối thương mại, mà đang ưu tiên hơn vào các tranh chấp giữa Mỹ và các đối tác liên quan tới buôn bán ma túy/nhập cư trái phép, thể hiện qua việc Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, Canada, và Mexico.

Tuy nhiên, vào ngày 13/02 vừa qua, Trump đã ký một biên bản ghi nhớ về kế hoạch áp thuế đối ứng với tất cả các quốc gia có hoạt động thương mại với Mỹ, tức nếu một quốc gia áp dụng thuế quan lên Mỹ, Mỹ sẽ đáp trả lại bằng thuế quan lên hàng nhập khẩu từ quốc gia đó.

Mặc dù nghe có vẻ đơn giản như logic “có đi có lại”, nhưng việc thực hiện một cơ chế thuế đối ứng trên diện rộng như vậy đòi hỏi phải phân tích tỉ mỉ, vì thuế đối ứng của Trump không chỉ bao gồm thuế quan trực tiếp đối với hàng hóa Mỹ mà còn bao gồm cả các rào cản phi thuế quan như thuế giá trị gia tăng (VAT), trợ cấp Chính phủ, chính sách tỷ giá, vốn gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu của Mỹ.

Điều này nhấn mạnh sự phức tạp trong việc đưa đến kết luận cuối cùng cho mức thuế đối ứng cụ thể tới từng quốc gia.

Theo VnDirect, vị thế thương mại Việt Nam tương đối an toàn. Ông Trump cho rằng Mỹ áp thuế đối ứng nhằm mục đích “cân bằng thuế quan”, tức bất kỳ quốc gia nào áp thuế đối với Mỹ, Mỹ sẽ áp thuế lại, “không hơn, không kém”.

Khi nghiên cứu chênh lệch thuế AHS (thuế nhập khẩu thực tế) theo phương pháp bình quân gia quyền của các quốc gia nhập siêu lớn nhất với Mỹ vào năm 2022, VnDirect nhận thấy vị thế thương mại của Việt Nam tương đối an toàn với ba luận điểm chính. 

Đầu tiên, mức thuế AHS Việt Nam áp dụng lên hàng nhập khẩu từ Mỹ vào năm 2022 ở mức 2,85%, trong khi thuế quan Mỹ áp dụng cho hàng hóa Việt Nam ở mức 4,63%. Như vậy, Việt Nam không áp thuế nhập khẩu cao hơn Mỹ, khác hẳn các quốc gia như Hàn Quốc, Trung Quốc, và Mexico- nơi có chênh lệch đáng kể giữa thuế quan áp dụng lên hàng hóa Mỹ và thuế quan từ Mỹ, từ đó sẽ phải đối mặt với rủi ro bị áp thuế đối ứng cao hơn.

Bên cạnh đó, khi quan sát xu hướng thuế quan áp dụng lên hàng nhập khẩu Mỹ từ các quốc gia nhập siêu lớn nhất với Mỹ, thuế AHS Việt Nam áp dụng lên Mỹ tương đối thấp và có xu hướng ổn định theo thời gian. Điều này trái ngược hoàn toàn với mức thuế cao đối với hàng hóa Mỹ và thường xuyên biến động lớn từ các nước như Hàn Quốc và Trung Quốc.

Quan sát này củng cố nhận định rằng Việt Nam không có hành động đáng kể nào để giảm thiểu khả năng cạnh tranh thương mại của Mỹ. Do đó, ở kịch bản Trump chính thức triển khai thuế đối ứng, với nhận định mức thặng dư thương mại cao của Việt Nam không dựa trên những cạnh tranh không công bằng với phía Mỹ, triển vọng xuất khẩu Việt Nam vẫn tương đối ổn định so với các đối tác thương mại khác của Mỹ.

Cuối cùng, vì mức thuế đối ứng từ Mỹ bao gồm cả các biện pháp phi thuế quan, VnDirect phân tích hai tỷ lệ quan trọng: 1) Tỷ lệ bao phủ (Coverage ratio), đo lường bao nhiêu hàng nhập khẩu của một quốc gia phải tuân theo ít nhất một biện pháp phi thuế quan, và 2) Tỷ lệ tần suất (Frequency ratio), cho biết có bao nhiêu loại hàng hóa khác nhau phải tuân theo ít nhất một biện pháp phi thuế quan, bất kể giá trị thương mại.

Đáng chú ý, tỷ lệ bao phủ của Việt Nam ít hơn một nửa so với các quốc gia khác, thể hiện “độ mở thương mại” của Việt Nam lớn hơn nhiều các quốc gia khác. Trong khi tỷ lệ tần suất của Việt Nam cao hơn một chút so với các nước khác, mức độ chênh lệch là không đáng kể.

Như vậy, Việt Nam không lạm dụng các biện pháp phi thuế quan để cạnh tranh thương mại “không sòng phẳng” trong thương mại quốc tế. Điều này sẽ bảo vệ Việt Nam trong bối cảnh đội ngũ của Trump thực hiện đánh giá chính sách thuế quan và phi thuế quan từ các đối tác thương mại của Mỹ.

Tựu chung lại, VnDirect bày tỏ quan điểm “lạc quan thận trọng” về tác động từ chính sách thuế đối ứng của Trump đối với triển vọng xuất khẩu Việt Nam. Khoảng thời gian chờ đến khi thuế đối ứng được công bố vào T4/25 có thể giúp Việt Nam chủ động tìm kiếm các giải pháp thu hẹp phần nào chênh lệch thương mại với Mỹ thông qua việc tăng nhập khẩu từ Mỹ, theo đuổi các hiệp định thương mại mà Mỹ có lợi ích. Từ đó thể hiện mình là đối tác thương mại đáng tin cậy, giúp giảm thiểu rủi ro bị phía Mỹ áp thuế quan hà khắc.