Nhum – món ngon khó cưỡng của biển miền Trung
Con nhum thoạt nhìn hơi "đáng sợ", nhưng dưới bàn tay khéo léo của những người ngư dân bạn sẽ được thưởng thức hương vị độc đáo, ngon khó quên.
Nhum biển là loài hải sản sống thành đàn, xuất hiện ở nhiều vùng biển khác nhau, nhiều nhất là các vùng biển Phú Yên và miền Trung. Loài vật này tròn và có kích thước to như quả cam, nhiều gai tua tủa như lông nhím nên còn có tên là cầu gai hay nhím biển. Trước đây, nhum là món đặc sản mà chỉ có vua chúa mới được thưởng thức.Mùa sinh sản của nhum bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7 âm lịch. Nhum thường sống các gành đá ven biển, thức ăn chủ yếu của cầu gai là phù du, chính vì vậy, để bắt được nhum, người ta phải dùng móc sắt để giật cho nhum rơi ra. Người bắt nhum phải rất khéo léo và nhẹ tay bởi chỉ cần đánh động mạnh, nhum sẽ tự vệ bằng cách bắn gai để tự vệ và sẽ bám chắc trên vách đá, không thể nào gỡ ra được.
Theo kinh nghiệm của ngư dân đảo Lý Sơn, nhum ở đây có nhiều loại. Nhum sọ màu trắng hoặc vàng cam, gai ngắn, ít thịt; nhum bàn gai nhọn, dài như chông thịt mỏng; nhum đen thịt nhiều, ngon và béo... Nhum có vẻ ngoài xù xì xấu xí nhưng phần thịt lại trông rất bắt mắt, màu vàng hay màu cam, bên trong nhum có các rãnh ngăn như múi khế tạo thành các thớ thịt, thông thường mỗi con có từ 5 - 7 thớ thịt.Không chỉ đàn ông, mà những người mẹ, người vợ miền biển cũng phải chịu đau buốt bởi công đoạn cắt hết số gai tua tủa bao quanh nhum không hề đơn giản. Nhum biển sau khi được "dọn" hết gai chỉ còn lại quả cầu tròn, sần sùi bằng quả chanh. Dùng dao chẻ đôi, bỏ hết bộ lòng chiếm gần hết bên trong sẽ thấy lớp thịt màu vàng đục bám dọc bên thành. Đó là phần quý của con nhum biển.
Ngoài hương vị thơm ngon, có thể chế biến thành nhiều món, thịt nhum là thực phẩm giàu chất bổ, cung cấp nhiều dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Theo nghiên cứu của y học thì nhum biển có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực, ngoài ra còn là một món ăn tăng cường canxi cho cơ thể nên nó còn được tôn vinh là "nhân sâm biển".
Một số món đặc trưng từ loài sinh vật biển này là trộn trứng hấp cách thủy, kho ăn với cơm nóng... Loại đơn giản nhưng vẫn ngon phải kể đến cháo nhum. Món này có hương vị không giống bất kỳ loại cháo nào khác, rất thích hợp ăn vào ban đêm. Tuy nhiên, chỉ những con nhum còn tươi mới đem lại nồi cháo thơm ngon và đậm đà. Nhum sau khi vớt từ biển được rửa sạch rồi dùng kéo tách đôi. Sát lớp vỏ nhum là những múi thịt màu vàng tươi hấp dẫn. Người chế biến khéo léo dùng thìa gỡ lấy thịt, ướp gia vị rồi phi cùng hành mỡ, cho vào nồi cháo nóng một vài phút. Khi thưởng thức, đầu bếp thêm chút rau mùi tàu thái nhỏ, hành lá, nước mắm nhĩ khiến bát cháo nhum rực mùi thơm quyến rũ.
Với những người ưa thích món nướng thì nhum nướng mỡ hành thơm nhức cả mũi là món ăn hấp dẫn mà bạn không thể bỏ qua. Từng quả cầu gai được bổ đôi cho lên bếp than hoa đang rực hồng. Dưới một lớp mỡ hành khi nào thấy một mùi thơm sực nức lên, xèo xèo ấy là lúc cầu gai đã chín. Chỉ việc lấy thìa và ăn nóng luôn ngay cạnh bếp hồng. Bạn có thể dùng muỗng nhỏ xúc từng miếng thịt hoặc trứng, thêm chút muối tiêu chanh đưa vào miệng nuốt từ từ. Chắc chắn mùi vị đậm đà quyến rũ của món nhum nướng không hề giống bất kỳ món hải sản nào khác.Kỳ công hơn một chút, người dân nhiều nơi ở miền Trung còn chế biển món nhum (nhím) um. Theo cách nhím biển được làm sạch, nêm gia vị hành tiêu rồi um với bắp chuối chát hoặc với chuối cây. Sau khi um chín, thịt của nó cùng gia vị sẽ thấm đều với chuối, nêm ít lá lốt hoặc lá ngò gai thì mùi thơm càng đậm đà hơn. Thực khách sành ăn sẽ dùng bánh tráng nướng xúc lai rai, ăn ngay khi món ăn còn nóng.
Ngoài ra, còn một cách chế biến rất đặc biệt mà chỉ những người "quả cảm" mới dám ăn thử, đó là nhum tái chanh. Đây có thể coi là một món ăn giúp giữ nguyên hương vị đậm đà tự nhiên của biển. Cầu gai sau khi được bổ đôi, du khách sẽ nhìn thấy lớp thịt vàng rộm phía trong. Vắt chút nước cốt chanh, thêm chút mù tạt. Múc từng thìa thịt cầu gai thưởng thức thật là tươi ngon hết ý. Đây là món ăn khá được các đấng mày râu ưa thích, bởi nó sẽ giúp lấy lại sinh lực thời trai trẻ, bản lĩnh đàn ông.